مطالعات فهم حدیث

1. احادیث مربوط به وجه تسمیه زنان: نقد محتوا با مبنای ریشه‌شناسی

احمد پاکتچی

دوره 7، شماره 2 ، بهار و تابستان 1400، صفحه 9-25

http://dx.doi.org/10.30479/mfh.2021.2330

چکیده

در مروری بر گونه‌های مختلف حدیثی، یکی از گونه‌ها، احادیث وجه تسمیه است که بخشی از آن به نام‌های خاص ـ مانند نام پیامبران و شخصیت‌های قصصی ـ و بخشی دیگر به دایره واژگان مربوط می‌شود. به خصوص این گونه‌ی ... بیشتر در مروری بر گونه‌های مختلف حدیثی، یکی از گونه‌ها، احادیث وجه تسمیه است که بخشی از آن به نام‌های خاص ـ مانند نام پیامبران و شخصیت‌های قصصی ـ و بخشی دیگر به دایره واژگان مربوط می‌شود. به خصوص این گونه‌ی اخیر، از آن‌رو پر اهمیت است که امکان آزمون محتوای آن با روش‌های ریشه‌شناسی وجود دارد. مقاله حاضر در پی آن است که سه لفظ مربوط به زن ـ یعنی «مرأة» به معنای انسان مادینه، «نساء» به معنای جمعِ آن و نام خاص «حواء» به عنوان نخستین زن را از حیث ریشه‌شناسی بکاود و نشان دهد احادیث وارد شده درباره وجه تسمیه به این الفاظ چگونه ارزیابی می‌شوند؟ هدف از این پژوهش در سطح محدود؛ نقد محتواییِ این بخش از روایات مربوط به ارزش‌گذاری جنسیت زن و در سطح گسترده؛ گشودن باب جدیدی از کاربرد زبان‌شناسی تاریخی در نقد محتوایی حدیث است. روش به کار گرفته شده در این پژوهش، ریشه‌شناسی با الگوهای معمول در زبان‌شناسی تاریخیِ سامی است و به تناسب بحث، در سطح محدود از مقایسه محتوای روایات با متون مقدس ادیان پیشین نیز استفاده شده است. از حیث دامنه، محور بحث به طور خاص احادیثی به نقل از امام جعفر صادق (ع) است که در آن‌ها از سه وجه تسمیه مورد اشاره، سخن آمده است. البته در متون غیرِ امامیه نیز مضامین مشابهی نیز از ابن‌عباس نقل شده که در مقام مقایسه بررسی شده است.

2. احادیث نهی بکاء بر میّت در میانه فهم جهان‌شمول و بافت‌مدار

یحیی میرحسینی؛ زهرا هاشمی

دوره 7، شماره 2 ، بهار و تابستان 1400، صفحه 27-47

http://dx.doi.org/10.30479/mfh.2021.2331

چکیده

گریستن، نخستین واکنش طبیعی انسان در بدو تولد و یکی از فرآیندهای احساسی بشر به‌شمار می‌رود؛ بیش‌ترین و دردناک‌ترین گریه آدمی، زمانی است که هم‌نوعی از دست دهد که نسبت بدو رابطه عاطفی داشته است. برخی ... بیشتر

3. بررسی کیفیت افتراق روایات مکان و سبب نزول سوره‌ی انسان در تفاسیر الدرّ المنثور و نور الثقلین

محمدحسن رستمی؛ سمانه فتحی

دوره 7، شماره 2 ، بهار و تابستان 1400، صفحه 49-69

http://dx.doi.org/10.30479/mfh.2021.2332

چکیده

افتراق‌ روایات مکان و سبب نزول سوره‌ی انسان، شکاف تفسیری را بین پژوهشگران فریقین ایجاد کرده و آنان را به انفعال و عدم استفاده از روایات یکدیگر واداشته است. تفسیرپژوهان برای تشخیص درستی و صحت روایات ... بیشتر افتراق‌ روایات مکان و سبب نزول سوره‌ی انسان، شکاف تفسیری را بین پژوهشگران فریقین ایجاد کرده و آنان را به انفعال و عدم استفاده از روایات یکدیگر واداشته است. تفسیرپژوهان برای تشخیص درستی و صحت روایات مربوط به این سوره به بررسی‌های متعدد سندی و متنی اقدام کرده‌اند. با این وجود، این سؤال مطرح می‌شود که چه روشی برای ارائه تفسیری مطابق با واقع در جهت تشخیص کیفیت افتراق مناسب است. در این مقاله با مقایسه روش‌های مختلف، روش مقایسه و تحلیل روایات به عنوان یکی از روش‌های مناسب برای تشخیص کیفیت افتراق و ارائه تفسیری مطابق با واقع انتخاب شد. از این‌رو، این نوشتار در مقام چنین رویکردی، به دنبال مهمترین تفاسیر مأثور فریقین، نور الثقلین و الدرّ المنثور بوده است تا زمینه‌ی بهره‌برداری بیشتر از تفاسیر روایی شیعه و اهل سنت را فراهم کند. با بررسی‌های انجام شده چنین به نظر می‌رسد که افتراقی از نوع تعارض در روایات کتاب الدرّ المنثور مطرح بوده، چنانکه روایات نور الثقلین همسو با یک طرف قضیه است، اما پس از حل این مسئله در کتاب الدرّ المنثور، نتیجه‌ی آن هم‌راستا با روایات نور الثقلین خواهد بود. این تحقیق به اشتراک در باب مکان و سبب نزول در دو تفسیر معتقد است و روایات نزول این سوره در مکه را بر اساس جو سیاسی و فشارهای حاکم بر راوی می‌داند. تفاوت سبب‌های نزول ارائه شده نیز از باب بیان مصادیق آیه، تسامح در لفظ نزول و هم‌زمانی و هم‌راهی اصحاب با پیامبر (ص) در هنگام نزول آیات است.

4. بررسی و تحلیل ادراج متنی احادیث در کتاب جواهر الکلام

سیدعلی دلبری؛ سیدجعفر علوی؛ علی اکبر حبیبی مهر

دوره 7، شماره 2 ، بهار و تابستان 1400، صفحه 71-91

http://dx.doi.org/10.30479/mfh.2021.2334

چکیده

روایات، سنّت معصومان را که بیان‌گر کلام خداوند است برای ما گزارش می‌کند اما در گذر زمان دچار آسیب‌های متعدّدی شده که یکی از آن‌ها پدیده ادراج است. برطرف کردن این آسیب جز با استفاده از تجربیات حدیث‌پژوهان ... بیشتر

5. تاریخ گذاری روایات إختفاء سرّ و نقش غلات در آن

مرضیه شم آبادی؛ بی بی زینب حسینی؛ علیه رضاداد

دوره 7، شماره 2 ، بهار و تابستان 1400، صفحه 93-116

http://dx.doi.org/10.30479/mfh.2021.2335

چکیده

یکی از مهم‌ترین مبانی اندیشه‌های غالیانه، مسأله باطن‌گرایی و کتمان سرّ است، غالیان با استفاده از شیوه‌های مختلف: درج در متون، جعل حدیث، تدلیس سندی و متنی، با انگیزه‌های سیاسی و فرهنگی تلاش در اشاعه ... بیشتر

6. تحلیل تأثیر روایات اسرائیلی بر آراء فقهی مفسران تا پایان قرن 5 (با تأکید بر خلقت حواء در سفر پیدایش)

محمدعلی مهدوی راد؛ جلیل پروین؛ رویا عرب علیدوستی

دوره 7، شماره 2 ، بهار و تابستان 1400، صفحه 119-139

http://dx.doi.org/10.30479/mfh.2021.2337

چکیده

نفوذ روایات اسرائیلی (به معنای اخص) که اصلی‎ترین منبع آن‌ها متون دینی یهود و نقل‎های اهلِ‎کتابِ نومسلمان بود، به منابع روایی و تفسیری مسلمانان، امری مسلّم است. این نوشتار با روش توصیفی-تحلیلی و ... بیشتر

7. تحلیل فقه‌الحدیثی روایات رجم در منابع اهل سنت و نقش «ابن شهاب زهری» در تثبیت آن

علی آهنگ؛ مهدی آریان فر

دوره 7، شماره 2 ، بهار و تابستان 1400، صفحه 141-159

http://dx.doi.org/10.30479/mfh.2021.2338

چکیده

کاربست روش فقه‌الحدیثی و رجال‌پژوهی در تحلیل گزاره‌های روایی و تاریخی مربوط به حکم رجم، حکایت از نقش پررنگ ابن شهاب زهری در شهرت، توسعه و تثبیت این حکم دارد. از آن‌جا که ثبت نظام‌مند حدیث و وقایع سده ... بیشتر

8. شناخت اهل باطل بر مبنای تحلیل محتوای نامه امام صادق (ع) به أصحاب

فتحیه فتاحی زاده؛ زهرا صرفی؛ سمیه سروقد مقدم

دوره 7، شماره 2 ، بهار و تابستان 1400، صفحه 161-185

http://dx.doi.org/10.30479/mfh.2021.2339

چکیده

در میان آثار ارزشمند باقی‌مانده از امام صادق (ع) نامه‌ا‌ی سرگشاده خطاب به اصحاب در تمامی عصرها وجود دارد که حضرت اهمیت ویژه‌ای برای آن قائل بوده است. چنان‌که طبق متن روایت به اصحاب دستور داده آن را به ... بیشتر

9. گونه ‏شناسی تدبّر در قرآن، در احادیث معصومین (ع)

عزت الله مولائی نیا؛ حسین مرادی

دوره 7، شماره 2 ، بهار و تابستان 1400، صفحه 187-207

http://dx.doi.org/10.30479/mfh.2021.2340

چکیده

در میان احادیث معتبر تفسیری – که اغلب از مقام عصمت و امامت معصومین (ع) متأثرند – مواردی مشاهده می‏ شود که در آن‌ها پیامبراکرم (ص) و ائمه هدی (ع)، نه لزوماً با اتّکا به مقام عصمت و علم شخصی خود، بلکه ... بیشتر در میان احادیث معتبر تفسیری – که اغلب از مقام عصمت و امامت معصومین (ع) متأثرند – مواردی مشاهده می‏ شود که در آن‌ها پیامبراکرم (ص) و ائمه هدی (ع)، نه لزوماً با اتّکا به مقام عصمت و علم شخصی خود، بلکه با دقت و تدبّر در واژگان قرآن و استناد به آن‌ها، به برداشت‏ های لطیفی نایل شده‏ اند و این قبیل برداشت‏ ها را از پیروان خود نیز انتظار داشته‏ و گاه، آنان را با عبارات سؤالی- تعجبی مانند: «أما تَقرَأ هذِه الآیَة...؟! أما قَرأتَ...؟! أما قَرَأتَ هذه الآیة؟! اما سَمِعتَ اللهَ یَقوُل؟!» و ... بابت نداشتن این قبیل برداشت‏ها از قرآن، مورد استفهام و احیاناً بازخواست قرار داده‏اند. بازشناسی گونه‌هایی از این احادیث – که در واقع، مصادیقی از «تدبّر» معصومین (ع) در قرآن می‏ باشند و نه تفسیر و تأویل – از آن‌جا که روش‏ ها و الگوهای شایسته‏ ای را در اختیار علاقمندان به تدبّر در قرآن قرار می‏دهد، بسیار حائز اهمیت است. مقاله حاضر، با روش اکتشافی- تحلیلی و با جستجو در تفاسیر روایی، در پی پاسخ به این سؤال است که چه گونه‏‌هایی از تدبّر در قرآن را می‏توان در لابلای احادیث تفسیری معصومین بازشناسی و بسان روش‏ ها و الگوهای تدبّر معرفی کرد. گونه‏ های بازیابی شده عبارتند از: نکته‏‏‏‏‏ یابی از تقدیم‏ و ‏تاخیر کلمات؛ توجه به آیات پسین به منظور دستیابی به معانی واژگان؛ نکته‏‏‏‏‏ یابی از ساختار زبانی واژه ‏ها؛ تبیین آیات با یکدیگر؛ تدبّر در پرتو مخاطبه با قرآن؛ تدبّر‏ در قالب دعا و ....

10. مبانی ‌‌فقه ‌الحدیثی فی ظلال ‌‌الصحیفة السجادیة در سنجه الگوی هرمنوتیک عینی‌گرای بتی و هرش

فاطمه ژیان

دوره 7، شماره 2 ، بهار و تابستان 1400، صفحه 209-230

http://dx.doi.org/10.30479/mfh.2021.2341

چکیده

هرمنوتیک به عنوان جولانگاهی برای فهم و شرح متون‌‌، هستی ‌‌و معرفت دارای دو گرایش نسبی‌‌گرا و عینی‌‌گرا است‌‌. هرمنوتیک‌دانان عینی‌گرا، برخلاف نسبی‌گرایان، به امکان ارائه تفسیر عینی و دسترسی ... بیشتر هرمنوتیک به عنوان جولانگاهی برای فهم و شرح متون‌‌، هستی ‌‌و معرفت دارای دو گرایش نسبی‌‌گرا و عینی‌‌گرا است‌‌. هرمنوتیک‌دانان عینی‌گرا، برخلاف نسبی‌گرایان، به امکان ارائه تفسیر عینی و دسترسی به مراد پدیدآورنده‌ی اثر معتقدند، گرچه تفسیر ارائه شده با اراده صاحب اثر زاویه‌دار باشد. آنان اصول‌‌، روش‌ها و ضوابطی را برای تفسیر متون وضع کرده‌اند تا بتوانند میزان درستی و انحراف تفاسیر و شروح متون را در بوته‌ی سنجش قرار دهند. «فی ‌ظلال ‌الصحیفه ‌السجادیه» از آثار نویسنده معاصر، ‌‌محمدجواد مغنیه‌‌، در شرح ‌‌صحیفه ‌سجادیه‌‌ ‌است که با رویکردهای خاص مؤلف به نگارش درآمده ‌است‌‌. این پژوهش با روش توصیفی – تحلیلی و با ‌استفاده از منابع کتابخانه‌ای تلاش کرده ‌است تا روش و اصول فقه‌الحدیثی مغنیه در این کتاب را با اصول و ضوابط ارائه شده از سوی بتی و هرش، دو صاحب‌نظر در حوزه هرمنوتیک عینی‌گرا واکاوی نماید‌‌. یافته‌های این مقاله نشان‌گر آن هست که مغنیه در شرح مزجی و گزینشی خود با رویکردی لغوی‌‌، فلسفی و اجتماعی اطلاعات درخوری در زمینه روشن‌سازی رابطه قرآن و ادعیه صحیفه و رابطه ادعیه صحیفه با مشکلات کنونی جوامع بشری ارائه نموده و در جهت تقریب مذاهب کوشیده ‌است‌‌. او اصول سازگاری معنا‌‌، فعلیت فهم و هماهنگ‌سازی بتی را به خوبی اجرا کرده‌ ‌است اما در رعایت اصل‌ ‌استقلال، کاستی‌هایی دیده می‌شود‌‌. همچنین شرح او در سنجش با ضوابط مشروعیت‌‌، مطابقت‌‌، تناسب از جهت جنس و سازگاری هرش به موفقیت درخوری دست یافته‌ ‌است‌‌.

11. نقد و بررسی دلالت عبارت «کانَتْ إِذَا نَزَلَتْ فَاتِحَةُ سُورَةٍ بِمَکةَ کُتِبَتْ مَکیةً ...» بر پیدایش آیات مستثنیات

محمدعلی حیدری مزرعه آخوند؛ رضا مهرآبادی؛ امیر جودوی؛ بمانعلی دهقان منگابادی

دوره 7، شماره 2 ، بهار و تابستان 1400، صفحه 233-254

http://dx.doi.org/10.30479/mfh.2021.2342

چکیده

برخی از مفسّران با استناد به عبارت «کانَتْ إِذَا نَزَلَتْ فَاتِحَةُ سُورَةٍ بِمَکةَ کُتِبَتْ مَکیةٌ، ثُمَّ یزِیدُ اللَّهُ فِیهَا مَا یشَاءُ بِالْمَدِینَةِ» به پیدایش آیات مستثنیات حکم داده‌اند. ... بیشتر برخی از مفسّران با استناد به عبارت «کانَتْ إِذَا نَزَلَتْ فَاتِحَةُ سُورَةٍ بِمَکةَ کُتِبَتْ مَکیةٌ، ثُمَّ یزِیدُ اللَّهُ فِیهَا مَا یشَاءُ بِالْمَدِینَةِ» به پیدایش آیات مستثنیات حکم داده‌اند. در حالی که آیات مستثنیات در طول تاریخ تفسیر بر اثر خلط میان معیارهای مکی و مدنی، اسباب نزول جعلی یا تطبیق‌های بعدی که از آن‌گاه تعبیر به شأن نزول می‌شده و تفسیر نادرست برخی از آیه‌های قرآن کریم به وجود آمده است. مفسران در تعیین مکی و مدنی بودن آیات و سور، چهار معیار زمان، مکان، موضوع و خطاب را مد نظر دارند که هرگاه معیار بر زمان باشد آیات مربوط به یهودیان گرچه در مکه نازل شده باشد مکی قلمداد می‌شود و اگر معیار بر خطاب و موضوع باشد همین آیات مدنی محسوب می‌شوند مانند آیه 20 سوره انعام. تفرد در نقل، ارسال سند، ضعیف و متروک الحدیث بودن راویان سخن فوق از مهمترین ضعف‌های آن است. وجود روایاتی از امامان شیعه، مبنی بر نزول بسمله در ابتدای سور و اختصاص تمامی آیات میان دو بسمله به یک سوره، از دیگر دلایل بی‌اعتبار دانستن عبارت فوق است. در این پژوهش به صورت توصیفی- تحلیلی یکی از مبانی و علت‌های پیدایش آیات مستثنیات مورد نقد قرار گرفته و برای نمونه به نقد و بررسی آیات مستثنیات سوره مزمل پرداخته شده است.

12. واکاوی معنای «ایطاء الفُرُش» در روایات نبوی (ص)

رسول محمدجعفری؛ سیدحامد حسینی خامنه؛ اصغر هادوی

دوره 7، شماره 2 ، بهار و تابستان 1400، صفحه 257-275

http://dx.doi.org/10.30479/mfh.2021.2343

چکیده

از مهمترین تلاش‌ها در آستان روایات- که مورد تأکید معصومان (ع) بوده است- کوشش برای فهم معنای صحیح آن‌ها است. این مهم زمانی اهمیت دو چندانی خواهد داشت که معنای روایتی دشوار باشد یا به بد فهمی دچار گردد. نمونه ... بیشتر از مهمترین تلاش‌ها در آستان روایات- که مورد تأکید معصومان (ع) بوده است- کوشش برای فهم معنای صحیح آن‌ها است. این مهم زمانی اهمیت دو چندانی خواهد داشت که معنای روایتی دشوار باشد یا به بد فهمی دچار گردد. نمونه این نوع روایات، یکی از فقرات سخنان پیامبر (ص): «أَنْ لَا یوطِئْنَ فُرُشَکُمْ» می‌باشد که در خطبه حجة‌الوداع ایراد گردیده است. عزیزه حبری از فعالان نظریه فمینیسم اسلامی- قرآنی، فقره مذکور را در معنای زنا تبیین کرده است و ضرب زن در آیه 34 سوره نساء را صرفاً زمانی جایز دانسته که زن به زنا دچار شود. از این‌رو پژوهش حاضر با روش توصیفی- تحلیلی در پی پاسخ به این سؤال برآمده که تحلیل معنای «ایطاء الفُرُش» در «أَنْ لَا یوطِئْنَ فُرُشَکُمْ» در روایات نبوی (ص) چگونه است؟ یافته‌های تحقیق حکایت از آن دارد که سخن پیامبر (ص) ناظر بر رفتاری معروف در میان عرب است، طبق این عادت، زنان با مردان بیگانه سخن می‌گفتند و آن را ناروا نمی‌دانستند. چون آیه حجاب فرود آمد، زنان در پرده حجاب قرار گرفتند و مردان از گفتگو و مجالست با زنان نهی شدند. البته نهی از سخن گفتن زن و مرد بیگانه به شکل گفتگوها و تعاملات رایج و عادی در جامعه آن روز نبوده است بلکه احتمالا سخن گفتنی همراه با طرح دوستی و آلوده شدن به گناه بوده است.

13. فهرست مقالات جلد 14

دوره 7، شماره 2 ، بهار و تابستان 1400

چکیده

بیشتر

1. بررسی سندی و محتوایی گزارۀ «المُلکَ یَبقَی مَعَ الکُفرِ وَ لا یَبقَی مَعَ الظُّلمِ»

محمد ابراهیم روشن ضمیر

دوره 3، شماره 1 ، پاییز و زمستان 1395، ، صفحه 9-25

http://dx.doi.org/10.30479/mfh.2017.1140

چکیده

نقد و بررسی سندی و محتوایی گزاره‌ها، برای نشان‌دادن تمایز روایات معصومان (ع) از گزاره‌های حدیث‌نما، ضرورتی انکارناپذیر است. بررسی سندی و محتوایی گزارۀ «المُلکَ یَبقَی مَعَ الکُفرِ وَ لا یَبقَی ... بیشتر

2. ارزیابی سندی و تحلیل محتوایی گونه‌های روایی ذیل آیه 41 سوره حجر

حکیم وزیری؛ محمدعلی غیور؛ مهدی جلالی

دوره 4، شماره 2 ، بهار و تابستان 1397، ، صفحه 9-33

http://dx.doi.org/10.30479/mfh.2018.1324

چکیده

در منابع کهن پیرامون آیه «هذا صِراطٌ عَلَیَّ مُسْتَقیم» (الحجر: 41) سه گونۀ روایی به چشم می‌خورد؛ گونۀ اول در مقام تأویل آیه و تطبیق آن با مصداق عینی، حضرت علی (ع) می‌باشد که نمونه‌های فراوانی از ... بیشتر

3. بررسی سندی و متنی روایت «مباهته»

سهیلا پیروزفر؛ محمدرضا بهادری

دوره 2، شماره 2 ، بهار و تابستان 1395، ، صفحه 55-75

http://dx.doi.org/10.30479/mfh.2016.1127

چکیده

مباهته عنوانی فقهی است که از عبارت «باهتوهم» در روایتی از کتاب کافی گرفته ‌شده است. حدیث مباهته به لحاظ سند، صحیح و در کتب فقهی نیز بدان استناد شده است. تردید در معنای مباهته دو دیدگاه کلی میان فقها ... بیشتر

4. بازخوانی اعجاز قرآن کریم از منظر روایات معصومین (ع)

محمدعلی غیور؛ حکیم وزیری

دوره 6، شماره 1 ، پاییز و زمستان 1398، ، صفحه 57-80

http://dx.doi.org/10.30479/mfh.2019.1814

چکیده

اعجاز از پرسابقه‌ترین علومی است که پیرامون قرآن‌کریم شکل ‌گرفته‌ است ولی اصطلاح معجزه از اواسط قرن سوم هجری رواج یافته است. در بیانات معصومین (ع) تعابیر: حجه‌الله، برهان، عهد، بیّنه و آیه به چشم می‌خورد ... بیشتر اعجاز از پرسابقه‌ترین علومی است که پیرامون قرآن‌کریم شکل ‌گرفته‌ است ولی اصطلاح معجزه از اواسط قرن سوم هجری رواج یافته است. در بیانات معصومین (ع) تعابیر: حجه‌الله، برهان، عهد، بیّنه و آیه به چشم می‌خورد که می‌تواند ناظر به جنبه اعجاز قرآن کریم باشد. آنچه در آغاز، نظر دانشمندان مسلمان را به خود معطوف داشت؛ فصاحت، بلاغت و نظم قرآن‌کریم بود این ویژگی تا به امروز، همواره به‌عنوان برترین وجه اعجاز مطرح بوده است. با این وجود از دلِ آیات تحدی و روایات معصومین (ع) که عِدل قرآن‌اند، بیان صریحی در تأیید این وجه به چشم نمی‌خورد. تحدّی قرآن کریم در آیه 49 سوره قصص و اوصافی نظیر: نور، حبل‌متین، مُنجی، مصباح، قائد و ... که در روایات به چشم می‌خورد، بیانکننده وجه هدایت‌کنندگی قرآن است. در این تحقیق سعی شده است با روش توصیفی- تحلیلی و با تتبع در کتب لغت، آثار نگاشته‌ شده پیرامون اعجاز قرآن و جوامع معتبر روایی، به بیان؛ ماده لغوی «عجز»، اصطلاح معجزه، شروط آن، تعابیر به کار رفته در روایات به جای کلمه معجزه و وجوه اعجاز قرآن پرداخته شود. هدف از طرح این مسائل، بازخوانی اعجاز قرآن کریم، از منظر روایات حضرات معصومین (ع) است. نتیجه آنکه ائمه اطهار (ع) عنایت ویژه‌ای به هدایت‌کنندگی قرآن کریم داشته‌اند از این‌رو همواره به تعالیم و معارف عمیق آن توجه داده‌ و کمتر به جنبه ادبی قرآن، نظر داشته‌اند.

5. رویکرد و معیارهای رجالی آیت الله شبیری زنجانی

داود معماری؛ کوثر حلال خور

دوره 6، شماره 2 ، بهار و تابستان 1399، ، صفحه 193-215

http://dx.doi.org/10.30479/mfh.2020.2078

چکیده

اعطای‌ مرتبه وثاقت یا ضعف به یکایک راویان یک سلسله سند، یا قبول و رد یک متن و سند و نحوه تعامل با یک روایت، بـر معیارها و ضوابطی استوار است که کشف آن به معنای شناخت روش نقد و سبک سنجش یک اندیشمند رجالی با‌ ... بیشتر

1. حدیث «من عرف نفسه فقد عرف ربه»، در بوته اعتبارسنجی

سید محمدحسین دعائی؛ محمدحسن رستمی؛ حسن نقی زاده

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 18 بهمن 1399

http://dx.doi.org/10.30479/mfh.2021.2326

چکیده

آموزه «معرفت نفس»، یکی از مهم‌ترین اجزاء «نظام معرفتی و تربیتی اسلام» است؛ همان آموزه‌ای که در «گزاره‌های نقلی»، از آن با عنوان «فریضه هر مرد و زن مسلمان»، «مصداق علم نافع و ... بیشتر آموزه «معرفت نفس»، یکی از مهم‌ترین اجزاء «نظام معرفتی و تربیتی اسلام» است؛ همان آموزه‌ای که در «گزاره‌های نقلی»، از آن با عنوان «فریضه هر مرد و زن مسلمان»، «مصداق علم نافع و برتر»، «برترین معرفت»، «رمز سعادت و نیکبختی» و «امری ملازم با معرفت رب» یاد شده و مورد توجه بسیاری از دین‌پژوهان ـ از جمله «حکیمان و عارفان» ـ قرار گرفته است. اما باید دانست که این آموزه، در معرض مناقشات مختلفی ـ از جمله مناقشه در سند مهم‌ترین پشتوانه روایی آن، یعنی حدیث «مَن عَرَفَ نَفسَهُ فَقَد عَرَفَ رَبَّه»ـ نیز قرار دارد. فلذا می‌توان گفت که تلاش برای اثبات حجیت حدیث مذکور، امری ضروری است. برخی از محققان، با تأکید بر ارسال این حدیث، اساساً آن را معتبر ندانسته و برخی دیگر، در عین اذعان به مرسل‌بودن حدیث مذکور، صرفاً با تکیه بر مواردی هم‌چون «تأیید آیات قرآن»، «تواتر معنوی» یا قاعده «ضَم احادیث ضِعاف»، در پی اثبات اعتبار آن بوده‌اند. حال آن‌که می‌توان با اتکاء به اطمینان ناشی از «تراکم ظنون» و با تجمیع مجموعه‌ای از «قرائن سندی و محتوایی»، مانند: «اعتبار منبع»، «حضور در مجموعه معتبر صد کلمه»، «علو لفظ و معنا»، «تواتر معنوی یا اجمالی»، «شهرت روایی»، «مقبولیت در نزد بزرگان» و «برخورداری از مؤیدات قرآنی، برهانی و وجدانی»، به اثبات اعتبار این حدیث پرداخته و زمینه تثبیت یکی از مهم‌ترین معارف عرفانی و پی‌ریزی روشمند «نظام تربیتی اسلام» بر اساس آن را فراهم آورد.

مشاهده مقاله

2. کارکرد تعلیمی روایات «فضل القرآن» امامیه، بر اساس نظریه «حیطه‌های یادگیری بلوم»

پرویز آزادی؛ داود معماری

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 18 بهمن 1399

http://dx.doi.org/10.30479/mfh.2021.2327

چکیده

روایات فضل القرآن در جوامع روایی فریقین بخش مشخصی را با همین عنوان یا عناوین مشابه به خود اختصاص داده است. این دسته از روایات، نقش قابل توجهی در تعریف جایگاه و شأن قرآن در هدایت انسان دارد و همچنین آداب ... بیشتر

مشاهده مقاله

3. تعامل حوزه حدیثی مدائن با دیگر مراکز حدیثی در سده دوم و سوم هجری

علی محمد میرجلیلی؛ احمد زارع زردینی؛ محمدمهدی خیبر

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 18 بهمن 1399

http://dx.doi.org/10.30479/mfh.2021.2328

چکیده

مدائن، منطقه‌ای ناشناخته یا کمتر شناخته در حوزه مطالعات حدیثی است که طی سده‌های دوم و سوم هجری، راویان شیعه و سنی با گرایش‌های گوناگون فقهی و کلامی را در خود جای داده است. خاندان‌های «بنو حکیم»، ... بیشتر مدائن، منطقه‌ای ناشناخته یا کمتر شناخته در حوزه مطالعات حدیثی است که طی سده‌های دوم و سوم هجری، راویان شیعه و سنی با گرایش‌های گوناگون فقهی و کلامی را در خود جای داده است. خاندان‌های «بنو حکیم»، «بنو صَدَقَه» و «بنو موسی» از جمله بیوت حدیثی شیعی مدائنی هستند. شناخت تعامل راویان یک دیار با دیگر مراکز حدیثی، حدیث‌پژوه را یاری می‌دهد تا میزان اثرپذیری یا اثرگذاری راویان یک منطقه از مناطق دیگر را برآوُرد کند و در صورت کمبود اطلاعات در مورد مذهب و گرایش فقهی یا کلامی آن منطقه، بتواند با بررسی مراودات حدیثی، بخش زیادی از زمینه‌ها و گرایشات حدیثی آنان را تخمین بزند. این پژوهش که با روش توصیفی ـ تحلیلی و استفاده از منابع کتابخانه‌ای سامان یافته، پس از بررسی خاندان‌های روایی شیعی حاضر در مدائن در قرن دوم و سوم هجری و شمارش تعداد روایات آن‌ها در کتب اربعه، به شیوه‌های دستیابی به ارتباط مراکز حدیثی پرداخته و به دست آورده که حوزه حدیثی مدائن با حوزه‌های حدیثی دیگری چون کوفه، بصره، واسط، بغداد، شام، خراسان، مصر و تفلیس ارتباط داشته است. در این میان، حوزه حدیثی شیعی مدائن با مراکز حدیثی کوفه، واسط و تفلیس ارتباط داشته، و در فضای حدیثی اهل سنت نیز، مرکز حدیثی مدائن با مراکز حدیثی بصره، واسط، بغداد، شام، خراسان و مصر در تعامل بوده است.

مشاهده مقاله

تعداد دوره‌ها	7
تعداد شماره‌ها	14
تعداد مقالات	140
تعداد نویسندگان	218
تعداد مشاهده مقاله	89,901
تعداد دریافت فایل اصل مقاله	64,060
نسبت مشاهده بر مقاله	642.15
نسبت دریافت فایل بر مقاله	457.57
-----------------------------------------
تعداد مقالات ارسال شده	872
تعداد مقالات رد شده	668
درصد عدم پذیرش	77
تعداد مقالات پذیرفته شده	103
درصد پذیرش	12
زمان پذیرش (روز)	241
تعداد پایگاه های نمایه شده	14
تعداد داوران	203

دوره 7 (1400-1399)

دوره 6 (1399-1398)

دوره 5 (1397- 1398)

دوره 4 (1397-1396)

دوره 3 (1395- 1396)

دوره 2 (1394- 1395)

دوره 1 (1393- 1394)

1. احادیث مربوط به وجه تسمیه زنان: نقد محتوا با مبنای ریشه‌شناسی

چکیده

2. احادیث نهی بکاء بر میّت در میانه فهم جهان‌شمول و بافت‌مدار

چکیده

3. بررسی کیفیت افتراق روایات مکان و سبب نزول سوره‌ی انسان در تفاسیر الدرّ المنثور و نور الثقلین

چکیده

4. بررسی و تحلیل ادراج متنی احادیث در کتاب جواهر الکلام

چکیده

5. تاریخ گذاری روایات إختفاء سرّ و نقش غلات در آن

چکیده

6. تحلیل تأثیر روایات اسرائیلی بر آراء فقهی مفسران تا پایان قرن 5 (با تأکید بر خلقت حواء در سفر پیدایش)

چکیده

7. تحلیل فقه‌الحدیثی روایات رجم در منابع اهل سنت و نقش «ابن شهاب زهری» در تثبیت آن

چکیده

8. شناخت اهل باطل بر مبنای تحلیل محتوای نامه امام صادق (ع) به أصحاب

چکیده

9. گونه ‏شناسی تدبّر در قرآن، در احادیث معصومین (ع)

چکیده

10. مبانی ‌‌فقه ‌الحدیثی فی ظلال ‌‌الصحیفة السجادیة در سنجه الگوی هرمنوتیک عینی‌گرای بتی و هرش

چکیده

11. نقد و بررسی دلالت عبارت «کانَتْ إِذَا نَزَلَتْ فَاتِحَةُ سُورَةٍ بِمَکةَ کُتِبَتْ مَکیةً ...» بر پیدایش آیات مستثنیات

چکیده

12. واکاوی معنای «ایطاء الفُرُش» در روایات نبوی (ص)

چکیده

13. فهرست مقالات جلد 14

چکیده

1. بررسی سندی و محتوایی گزارۀ «المُلکَ یَبقَی مَعَ الکُفرِ وَ لا یَبقَی مَعَ الظُّلمِ»

چکیده

2. ارزیابی سندی و تحلیل محتوایی گونه‌های روایی ذیل آیه 41 سوره حجر

چکیده

3. بررسی سندی و متنی روایت «مباهته»

چکیده

4. بازخوانی اعجاز قرآن کریم از منظر روایات معصومین (ع)

چکیده

5. رویکرد و معیارهای رجالی آیت الله شبیری زنجانی

چکیده

1. حدیث «من عرف نفسه فقد عرف ربه»، در بوته اعتبارسنجی

چکیده

2. کارکرد تعلیمی روایات «فضل القرآن» امامیه، بر اساس نظریه «حیطه‌های یادگیری بلوم»

چکیده

3. تعامل حوزه حدیثی مدائن با دیگر مراکز حدیثی در سده دوم و سوم هجری

چکیده

بانک ها و نمایه نامه ها

ابر واژگان