چکیده
حدیث «مَنْ مَاتَ» یکی از روایات معروف در منابع شیعه و اهل سنت است که مفهوم آن به «ضرورت شناخت امام پیش از مرگ» اشاره دارد. با این حال، تفسیر و تحلیل مفهوم «مِیتَةً جاهِلِیَّةً» در این روایت محل اختلاف میان محدثان و اندیشمندان بوده و معانی مانند «کفر»، «نفاق»، «گمراهی»، «خلود در آتش» و «جاهلیت پیش از ظهور پیامبر اسلام (ص)» را برای آن ارائه نموده اند. در منابع شیعی روایات مربوط به حدیث مذکور با تعابیر مختلف و ذکر جزئیات بیشتری آمده است. پژوهش حاضر با استفاده از روش معناشناسی و بررسی روابط هم‌نشینی و جانشینی به شیوه توصیفی-تحلیلی، به تحلیل معنای «مِیتَةً جاهِلِیَّةً» در روایات شیعی می‌پردازد. نتایج تحقیق نشان می‌دهد که «مِیتَةً جاهِلِیَّةً» با عباراتی مانند «لَیْسَ لَهُ إِمَامٌ»، «لاَیَعْرِفُ إِمَامَهُ»، «بُغْضِ عَلِیًّ»، «لَمْ یَشْهِدْ بِالْوَلایَةِ»، و «اِخْتِلاَفِ فِیمَا بَیْنَهُمْ» هم‌نشین شده است که نشان می‌دهد شناخت امام و اعتقاد به ولایت او شرط اساسی برای خروج از مرگ جاهلی است. همچنین، مفاهیمی مانند «اطاعت از امام» («یَسْمَعُ و یُطِیعُ»)، «بیعت» و «شهادت به ولایت او» به عنوان عوامل نجات بخش از مرگ جاهلی مطرح شده‌اند. علاوه بر این، تحلیل روابط جانشینی نشان داد که در برخی از روایات، تعابیری همچون «مات کافراً»، «مات میتة کفر و نفاق» مرتبط شده است. این مسئله نشان می‌دهد که از منظر روایات شیعی، «جاهلیت» در این احادیث به معنای نوعی ضلالت و گمراهی است که می‌تواند به کفر و نفاق منتهی شود.
موضوعات
)