نویسندگان

1 دانشجوی دکتری علوم قرآن و حدیث دانشگاه الزهراء.

2 استاد گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه الزهراء.

3 استادیار گروه الهیات و معارف اسلامی دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی.

چکیده

یکی از مسائل منحصر به فرد در مذهب شیعه، موضوع متعه یا ازدواج موقت می‌باشد. این در حالی است که در منابع حدیثی شیعه تعداد 137روایت بدون تکرار صراحتاً به این موضوع پرداخته و به ‌تفصیل، احکام و ضوابط و حلیّت یا حرمت آن را مطرح نموده است. از آن‌جا که اختلاف نظرهای بسیاری در رابطه با شرایط امکان و تحقق این حکم شرعی در میان جامعه مطرح است، لذا این پژوهش در صدد است با استفاده از روش «تحلیل محتوا»، ابتدا به شناسایی و استخراج موضوعات اصلی و فرعی مطرح شده در این روایات پرداخته و سپس مقوله‌های اصلی موضوع متعه را در مذهب تشیّع طبقه‌بندی و تحلیل نماید. از بررسی مجموع روایات، 20 موضوع اصلی و 341 موضوع فرعی استخراج شد که تحلیل کیفی آن‌ها در سه مقوله کلی «حلیّت، احکام و تحریم» بیانگر تأیید حلیّت این حکم شرعی به ‌صورت مستقیم و غیر مستقیم با سنجش فراوانی 97% بوده و امکان تأویل روایات تحریم به نهی از اصرار بر متعه ویا عدم اطلاع از احکام متعه به‌منظور پرهیز از تخریب چهره دین اسلام را می‌توان همراه با شواهد و مؤیداتی تبیین نمود. 

کلیدواژه‌ها

قرآن کریم.
ابن‌ابی‌شیبه، ابوبکر، المصنف، قم، دارالفکر، 1429ق.
ابن‌حجر عسقلانی، احمدبن‌علی، فتح الباری، لبنان، دارالکتب علمیه، 1424ق.
ابن‌ماجه، محمدبن‌یزید، السنن، لبنان، دارالجیل، 1418ق.
ازهری، محمدبن‌احمد، معجم تهذیب اللغه، بیروت، دارالعربی، 1421ق.
افضل‌آبادی، محسن، ازدواج موقت از دیدگاه قرآن و سنت، قم، برگ فردوس، 1390ش.
باردن، لورنس، تحلیل محتوا، ترجمه: ملیحه و محمد یمنی دوزی، تهران، دانشگاه شهید بهشتی، 1375ش.
بخاری، محمدبن‌اسماعیل، الصحیح، قاهره، وزارت الاوقاف، 1410ق.
جوادعلی، المفصل فی تاریخ العرب قبل الاسلام، بیروت، دار الساقی، 1380ق.
جوهری، اسماعیل‌بن‌حماد، الصحاح، بیروت، دارالعلم للملایین، 1368ش.
حرعاملی، محمدبن حسن، هدایة الأمة إلى أحکام الأئمة علیهم السلام، مشهد، آستانه الرضویه المقدسه مجمع البحوث الاسلامیه، 1414ق.
_________________، وسائل الشیعة، قم، آل البیت، 1409ق.
حلی، حسن‌بن‌یوسف، تحریر الاحکام، قم، موسسه امام صادق (ع)، 1420ق.
راغب اصفهانی، حسین‌بن‌علی، المفردات فی غریب القرآن، دمشق، دارالقلم، 1412ق.
صدوق، محمدبن علی، من لا یحضره الفقیه، قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه، چاپ دوم، 1413ق.
طوسى، محمدبن‌حسن، الإستبصار فیما اختلف من الأخبار، تهران، دارالکتب الاسلامیه، 1390ق.
________________، تهذیب الأحکام (تحقیق خرسان)، تهران، دارالکتب الاسلامیه، چاپ چهارم، 1407ق.
عترت‌دوست، محمد، اخلاق در جنگ؛ تحلیل محتوای مکاتبات امام علی (ع) و معاویه، تهران، انتشارات دانشگاه امام صادق (ع)، 1390ش.
فخررازی، محمدبن‌عمر، تفسیر کبیر مفاتیح الغیب، تهران، اساطیر، چاپ پنجم، 1379ق.
فیض کاشانى، محمدمحسن، الوافی، اصفهان، کتابخانه امام امیرالمومنین علی (ع)، 1406ق.
قرطبی، محمدبن‌احمد، الجامع لاحکام القرآن، ریاض، بنیاد الرساله، 1423ق.
کرکى، على‌بن‌حسین، خلاصة الإیجاز فی المتعة، قم، کنگره جهانی هزاره شیخ مفید، 1413ق.
کریپندورف، کلوس، مبانی روششناسی تحلیل محتوا، ترجمه هوشنگ نایینی، تهران، نی، 1378ش.
کلینى، محمدبن‌یعقوب، الکافی، تهران، درالحدیث، چاپ چهارم، 1407ق.
مجلسى، محمدباقر، بحارالأنوار الجامعة لدرر الاخبار الائمة الاطهار (ع)، بیروت، دار احیاء التراث العربی، چاپ دوم، 1403ق.
____________، مرآة العقول فی شرح أخبار آل الرسول، تهران، دارالکتب الاسلامیه، چاپ دوم، 1404ق.
____________، ملاذ الأخیار فی فهم تهذیب الأخبار، قم، کتابخانه آیت‌الله مرعشی نجفی، 1406ق.
مجلسى، محمدتقى، روضة المتقین فی شرح من لا یحضره الفقیه، قم، موسسه فرهنگی اسلامی کوشانبور، چاپ دوم، 1406ق.
مسلم‌بن‌حجاج، صحیح مسلم، بیروت، دار احیاء التراث العربی، 1401ق.
مفید، محمدبن‌محمد، المقنعه، قم، کنگره جهانی هزاره شیخ مفید، 1413ق.
_______________، رسالة المتعة، قم، کنگره جهانی هزاره شیخ مفید، 1373ش.
نسایی، احمدبن‌علی، سنن النسایی، ریاض، بیت الافکار الدولیه، 1410ق.
نیشابوری، حاکم، معرفه علوم حدیث، بیروت، دارالکتب الاسلامیه، چاپ سوم، 1397ق.