تحلیل تعارض روایات شیعی مربوط به وقت ظهور امام دوازدهم (ع)؛ نقد ادعای «فواز بن احمدبنعلی رضوان»

زرنوشه فراهانی, حسن; مصطفوی فرد, حامد

doi:10.30479/mfh.2023.18155.2201

نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

¹ استادیار گروه الهیات و معارف اسلامی دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی، تهران، ایران.

² استادیار گروه علوم قرآن و حدیث، دانشگاه ولی‌عصر (عج) رفسنجان، کرمان، جمهوری اسلامی ایران.

https://doi.org/10.30479/mfh.2023.18155.2201

چکیده

در منابع حدیثی شیعه با دو دسته از روایات، در باب زمان ظهور امام دوازدهم (ع) مواجه هستیم؛ دسته‌ای از آن‌ها، زمانی را برای ظهور تعیین کرده و دسته‌ای دیگر، تعیین زمان برای ظهور را دروغ دانسته‌اند. در مقاله‌ای به زبان عربی با عنوان «تعارض دلالات المرویات عند الرافضة؛ الامامة أنموذجًا» نوشته‌ی «فواز بن احمدبن‌علی رضوان» با تمسک به همین روایات، ادعا شده که روایات شیعی در باب امامت، متعارض و غیر قابل جمع‌اند و لذا اصل امامت، محل تردید و تشکیک است. پژوهش حاضر، با هدف پاسخ به بخشی از شبهات مقاله‌ی مذکور در خصوص وقت ظهور امام دوازدهم (ع) و با استفاده از روش «توصیف و تحلیل»، ابتدا ادعای مطرح شده را ذیل دو دسته‌ی کلی روایات دالّ بر تعیین وقت ظهور (شامل چهار روایت) و روایات دالّ بر دروغ بودن تعیین وقت ظهور (شامل سه روایت) دسته‌بندی و گزارش نموده، سپس با بررسی‌ سند و متن تک‌تک روایات، چنین نتیجه می‌گیرد که گرچه در دسته اول، دو روایت صحیح‌السند در کنار دو روایت ضعیف‌السند وجود دارد، اما مضمون قابل پذیرش آن‌ها، دلالتی بر تعیین زمان ظهور امام دوازدهم (ع) پس از غیبت کبری ندارد. در مقابل، روایات دسته دوم از لحاظ سندی، موثق و معتبر هستند و از لحاظ دلالی نیز بر تکذیب تعیین‌کنندگان وقت ظهور صراحت دارند. بنابراین با جمع عرفی میان دو دسته روایت، تعارض ادعا شده برطرف می‌شود.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

مطالعات فهم حدیث

مراجع

ابن ابی‌زینب، محمدبن‌ابراهیم، الغیبة للنعمانی، تهران، صدوق، 1397ق.

ابن‌بابویه، علی‌بن‌حسین، الإمامة و التبصرة من الحیرة، قم، مدرسة الإمام مهدی (ع)، 1404ق.

ابن‌غضائری، احمدبن‌حسین، الرجال، قم، دارالحدیث، 1422ق.

استرآبادی، محمدجعفر بن سیف‌الدین، لب اللباب فی علم الرجال، تهران، اسوه، 1388ش.

براتی، حسین. حسن نقی‌زاده، سهیلا پیروزفر. "انگاره اقتدای حضرت عیسی (ع) به حضرت مهدی (ع) در منابع روایی شیعه". مطالعات فهم حدیث 10، 19 (1402): 53-79. doi: 10.30479/mfh.2023.18999.2275

پورسیدآقایی، سیدمسعود. و علی‌اکبر معراجی‌راد. "بررسی تحلیلی روایات توقیت‌گران در روزگار معاصر". مطالعات مهدوی، 48(1399): 49-74.

حر عاملی، محمدبن‌حسن، اثبات الهداة بالنصوص و المعجزات، بیروت، اعلمی، 1425ق.

حلی، حسن‌بن‌یوسف، رجال العلامة الحلی، قم، الشریف الرضی، 1402ق.

رضوان، فواز بن احمدبن‌علی. "تعارض دلالات المرویات عند الرافضة الامامة أنموذجاً". کلیة الدراسات الاسلامیة و العربیة للبنات بالاسکندریة، 36(2020): 140-190.

سبحانی‌نیا، محمد. "تحلیل حدیث‌شناسانه تعیین وقت ظهور". حدیث‌پژوهی 8، 16(1395): 99-124.

شبیری زنجانی، سیدموسی، کتاب نکاح، قم، مؤسسه پژوهشی رای‌پرداز، 1419ق.

صدوق، محمدبن‌علی، کمال الدین و تمام النعمة، تهران، اسلامیة، 1395ق.

________________، من لا یحضره الفقیه، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1413ق.

طوسی، محمدبن‌حسن، الغیبة، ترجمه: مجتبی عزیزی، قم، مسجد مقدس جمکران، 1387ش.

________________، الغیبة، قم، دارالمعارف الإسلامیة، 1411ق.

________________، رجال الطوسی، قم، جماعة المدرسین فی الحوزة العلمیة، 1373ش.

________________، فهرست کتب الشیعة و أصولهم، قم، مکتبة المحقق الطباطبایی، 1420ق.

فیض کاشانی، محمدمحسن، الوافی، اصفهان، کتابخانه امام أمیرالمؤمنین على (ع)، 1406ق.

کشی، محمدبن‌عمر، اختیار معرفة الرجال، قم، موسسة آل‌البیت (ع) لإحیاء التراث، 1404ق.

کلینی، محمدبن‌یعقوب، اصول کافی، ترجمه: حسین انصاریان، قم، دارالعرفان، 1399ش.

________________، الکافی، تهران، دارالکتب‌الإسلامیة، 1407ق.

کورانی، علی، معجم احادیث الامام مهدی علیه السلام، قم، مسجد مقدس جمکران، 1428ق.

مامقانی، عبدالله، مقباس الهدایة فی علم الدرایة، قم، دلیل ما، 1428ق.

ماهری‌قمی، محمدسبحان. و محمدرضا پیرچراغ. "بررسی فقه‌الحدیثی روایت «فمن ادعی المشاهدة» (فهم آخرین توقیع به آخرین نائب)". مطالعات فهم حدیث 9، 17 (1401): 49-71. doi: 10.30479/mfh.2022.2827

مجلسى، محمدباقر، بحارالأنوار الجامعه لدرر اخبار الائمه الاطهار، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، 1403ق.

____________، مرآة العقول فی شرح أخبار آل الرسول، تهران، دارالکتب الإسلامیة، 1404ق.

مفید، محمدبن‌محمد، الإرشاد فی معرفة حجج الله على العباد، قم، کنگره شیخ مفید، 1413ق.

نجاشى، احمدبن‌على، رجال النجاشی، قم، جماعة المدرسین فی الحوزة العلمیة بقم، 1365ش.

ولی‌زاده، محمدجواد. "کنکاشی در زمینه تعیین احتمالی زمان ظهور". انتظار موعود 12، 38(1391): 67-90.

تحلیل تعارض روایات شیعی مربوط به وقت ظهور امام دوازدهم (ع)؛ نقد ادعای «فواز بن احمدبنعلی رضوان»

مراجع

مراجع

دوره 10، شماره 2 - شماره پیاپی 20اردیبهشت 1403صفحه 139-154

دوره 10، شماره 2 - شماره پیاپی 20
اردیبهشت 1403
صفحه 139-154