نوع مقاله : ترویجی
نویسندگان
1 دانشیار گروه علوم قرآن و حدیث، دانشکدگان فارابی دانشگاه تهران، قم، ایران
2 کارشناسی ارشد علوم قرآن و حدیث، دانشکدگان فارابی دانشگاه تهران، قم، ایران.
چکیده
سوء عاقبت و تبیین عوامل آن با تکیه بر آموزه‌های دینی و تحلیل چگونگی مرگ، یکی از موضوعات مهم درون دینی است. در آیات و روایات به عوامل متعددی که منجر به سوء عاقبت می شود، تصریح شده است. از جمله این روایات، روایاتی است که تعبیر «مُتْ یَهودیاً اَوْ نَصْرانیاً» در آن‌ها به کار رفته است. گستره کاربرد تعبیر مذکور، شامل برخی اصول اعتقادی و فروعات و ارتکاب برخی معاصی می‌باشد. مجموع این روایات نشان می‌دهد که عواملی همچون: انکار امام مفترض‌الطاعه، آزار و اذیت امیرالمومنین (ع)، ترک نماز، ترک زکات، ترک حج و قتل مؤمن، منجر به سوء عاقبت و مرگ در زمره یهودیان یا مسیحیان می‌گردد. نقش این عوامل در سوء عاقبت انسان یکسان نیست و هریک به گونه‌ای انسان را دچار سوء عاقبت و گرفتار شدن در عذاب اخروی می‌نمایند، به طوری که برخی منجر به خلود در عذاب می‌شوند و در بعضی دیگر امید نجات، هرچند بعد از تحمل آتش جهنم، متصور می‌باشد. لذا شناخت این عوامل از آن جهت که با سعادت انسان مرتبط‌اند دارای اهمیت هستند. این نوشتار با روش توصیفی- تحلیلی در پی شناخت عوامل سوء عاقبت با توجه به روایاتی که تعبیر «مُتْ یَهودیاً اَوْ نَصْرانیاً» در آن‌ها آمده است می‌باشد.
کلیدواژه‌ها
موضوعات
آلوسی، محمودبن‌عبدالله، روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم و السبع المثانی، بیروت، دارالکتب العلمیة، ۱۴۱۵ق.
آمدی، عبدالواحدبن‌محمد، غررالحکم و دررالکلم، قم، دارالکتب الاسلامی، چاپ دوم، ۱۴۱۰ق.
ابن‌طاووس، علی‌بن‌موسی، اقبال الاعمال (ط- القدمیه)، تهران، دارالکتب الاسلامیه، چاپ دوم، ۱۴۰۹ق.
ابن‌فارس، احمدبن‌فارس، معجم مقاییس اللغه، قم، مکتب الاعلام الاسلامی، ۱۴۰۴ق.
ابوترابی، میرزاحسن، اسرار حسن عاقبت و سوء عاقبت، قم، اسوه، چاپ دوم، ۱۳۹۲ش.
ایروانی، جواد؛ رضا حق‌پناه، محمدرضا انجم‌شعاع. "تحلیل روایات موهم تکفیر مبتنی بر مراتب کفر و ضلالت و اصطلاح شناسی قرآنی". مطالعات فهم حدیث 8، 15(۱۴۰۰): ۱۵۷-۱۷۵، doi:10.30479/mfh.2021.2495
حسکانی، عبیدالله‌بن‌عبدالله، شواهد التنزیل لقواعد التفضیل، بی‌جا، موسسه الطبع و النشر، بی‌تا.
حسینی، سیدجواد. "اهمیت و جایگاه عاقبت به خیری در اسلام". پاسدر اسلام، 317(۱۳۸۷).
حلی (ابن‌ادریس)، محمدبن‌منصور، اجوبة مسائل و رسائل فی مختلف فنون المعرفة، قم، دلیل ما، ۱۴۲۹ق.
خمینی، روح‌الله و سایر مراجع، رساله توضیح المسائل مراجع، قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین، بی‌تا.
خویی، سیدابوالقاسم، التنقیح فی شرح العروة الوثقی، قم، دارالهادی، ۱۴۱۰ق.
راغب اصفهانی، حسین، المفردات فی غریب القرآن، بیروت، دارالمعرفه، چاپ پنجم، ۱۴۲۸ق.
سیدرضی، محمدبن‌حسین، نهج البلاغة، محقق: الدکتور صبحی صالح، بیروت، دارالکتب، بی‌تا.
شافعی، محمدبن‌ادریس، دیوان الامام شافعی، بیروت، دارالممعرفة، چاپ سوم، ۱۴۲۶ق.
شعیری، محمدبن‌محمد، جامع الاخبار، نجف، مطبعة الحیدریة، بی‌تا.
شهیدثانی، زین‌الدین‌بن‌علی، روض الجنان فی شرح ارشاد الاذهان، قم، بوستان کتاب، ۱۳۸۰ش.
صدوق، محمدبن‌علی، التوحید، قم، دفتر انتشارات اسلامی، ۱۳۹۸ق.
______________، الخصال، قم، دفتر انتشارات اسلامی، ۱۳۶۲ش.
______________، ثواب الاعمال و عقاب الاعمال، قم، دارالشریف الرضی، ۱۴۰۶ق.
______________، علل الشرایع، قم، کتاب‌فروشی داوری، ۱۳۸۵ش.
______________، عیون اخبار الرضا (ع)، تهران، جهان، ۱۳۷۸ق.
______________، من لایحضره الفقیه، قم، دفتر انتشارات اسلامی، ۱۴۱۳ق.
طباطبایی، سیدمحمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، بیروت، مؤسسه الاعلمی، چاپ دوم، ۱۳۹۰ق.
عده‌ای از علما، الاصول السته عشر، قم، دارالحدیث الثقافیه، ۱۴۲۳ق.
فراهیدی، خلیل‌بن‌احمد، کتاب العین، قم، اسوه، چاپ چهارم، ۱۴۳۵ق.
فیومی، احمدبن‌محمد، المصباح المنیر فی غریب الشرح الکبیر للرافعی، قم، دارالهجره، چاپ دوم، ۱۴۱۴ق.
کلینی، محمدبن‌یعقوب، الکافی، تهران، دارالکتب الاسلامیه، ۱۴۰۷ق.
مازندرانی، محمدصالح بن احمد، شرح کافی-الاصول و الروضه، تهران، المکتبه الاسلامیه، ۱۳۸۲ق.
مازندرانی، محمدهادی بن محمدصالح، شرح فروع الکافی، قم، دارالحدیث، ۱۴۲۹ق.
مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار الجامعه لدرر اخبار الائمه الاطهار، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ۱۴۰۳ق.
____________، شرح رساله اعتقادات، قم، دلیل ما، چاپ دوم، ۱۳۹۲ش.
____________، مرآة العقول فی شرح اخبار آل رسول، تهران، دارالکتب الاسلامیه، ۱۴۰۴ق.
مجلسی، محمدتقی، روضه المتقین فی شرح من لا یحضره الفقیه، قم، مؤسسه فرهنگی اسلامی کوشانبور، ۱۴۰۶ق.
_______________، لوامع صاحبقرانی، قم، مؤسسه اسماعیلیان، ۱۴۱۴ق.
مصطفوی، حسن، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، بیروت، دار الکتب العلمیه، چاپ سوم، ۱۴۳۰ق.
مفید، محمدبن‌محمد، الاختصاص، قم، المؤتمر العالمی لالفیة الشیخ المفید، ۱۴۱۳ق(الف).
______________، الامالی، قم، کنگره شیخ مفید، ۱۴۱۳ق(ب).
______________، اوائل المقالات، قم، کنگره جهانی شیخ مفید، ۱۴۱۳ق(ج).
مکارم‌شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دارالکتب الاسلامیة، چاپ دهم، ۱۳۷۱ش.
میرزائی، پوران. "رهیافت‌های فریقین در مواجهه با روایات متعارض تاب کلامی «مطالعه موردی: روایات دال بر کفایت توحیدباوری در رستگاری»". مطالعات فهم حدیث 8، 16(۱۴۰۱): ۲۷۱-۲۹۳، doi:10.30479/mfh.2022.2590
)