نوع مقاله : ترویجی

نویسنده

دانشیار گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه اراک

چکیده

فهم حدیث در پرتو دانش فقه‌الحدیث، برخاسته از مبانی اولیه‌ای است که فرآیند و سیر فهم حدیث را سامان می‌دهد. در کنار تلاش محدثان در راستای فهم روایات به عنوان متن دینی، دانش هرمنوتیک نیز علی‌رغم تفاوت‌های ادواری و نظری آن، تلاشی در جهت فهم متن است. از این‌رو مقایسه و تطبیق این دو حوزه، نقاط اشتراک و افتراق آن‌ها را روشن کرده و امکان بهره‌گیری از نقاط قوت و دوری از نقاط ضعف را هموار می‌سازد. در پژوهش حاضر با شیوه توصیفی-تحلیلی و با رویکرد تطبیقی به بررسی مبانی فقه‌الحدیثی آیت‌الله جوادی‌آملی به نسبت فرآیند فهم متن در آرای هرمنوتیکی پل ریکور پرداخته شد. نتایج پژوهش حاکی از آن است که پل ریکور با ارائه مفهوم فاصله‌مندی متن از مؤلف، غایت تفسیر را تصاحب متن توسط مفسر دانسته که این امر در نهایت به خود تفسیری مفسر منجر می‌شود. اما عنایت به مؤلف و خصوصیات و ویژگی‌های او در مبانی فقه‌الحدیثی آیت‌الله جوادی‌آملی برای نزدیک شدن به مراد جدی گوینده الزامی است. در آرای پل ریکور، متن در نسبت با مؤلف و مفسر جایگاه ویژه‌ای دارد و معانی تازه، از جهان متن بیرون می‌آید. این در حالی است که توجه به متن و لایه‌های معنایی آن، خصائص مؤلف و حجیّت روایات معصومان (ع) و نیز سطح فهم مخاطب و توان اجتهادی او در مبانی فقه‌الحدیثی آیت‌الله جوادی‌آملی، هر یک برای نیل به مقصود متکلم دارای سهم مشخصی است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

ابن‌فارس، احمد، معجم مقاییساللغه، تصحیح: عبدالسلام محمدهارون، قم، مکتب الاعلام الاسلامی‏، 1404ق.
احمدی، بابک، هرمنوتیک مدرن؛ نیچه، هایدگر و دیگران، تهران، مرکز، 1377ش.
اصفهانی‌غروی، محمدحسین، نهایة الدرایة فی شرح الکفایة، قم، مؤسسه سید الشهدا، 1374ش.
جوادی‌آملی، عبدالله، حیات حقیقی انسان در قرآن، قم، اسراء، چاپ هفتم، 1393ش.
______________، منزلت عقل در هندسه معرفت دینی، قم، اسراء، 1389ش (ب).
______________، ادب فنای مقربان، قم، اسراء، 1389ش (ج).
______________، تفسیر انسان به انسان، قم، اسراء، 1389ش (د).
______________، ولایت فقیه، قم، اسراء، 1389ش (ه).
______________، تسنیم، قم، اسراء، 1388ش (الف).
______________، تسنیم، قم، اسراء، 1389ش (الف).
______________، تسنیم، قم، اسراء، 1392ش (الف).
______________، قرآن در قرآن، قم، اسراء، 1388ش (ب).
______________، شمسالوحی تبریزی، قم، اسراء، 1388 (ج).
______________، توحید در قرآن، قم، اسراء، 1385ش.
______________، بنیان مرصوص امام خمینی (ره)، قم، اسراء، چاپ هشتم، 1384ش.
______________، توحید در قرآن، قم، اسراء، 1383ش.
______________، سروش هدایت، قم، اسراء، 1381ش.
جوهری، اسماعیل‌بن‌حماد، الصحاح، تصحیح: احمد عبدالغفور عطار، بیروت، دارالعلم للملایین‏، 1376ق.
حسنی، حمیدرضا، عوامل فهم متن در دانش هرمنوتیک و علم اصول استنباط از دیدگاه پل ریکور و محقق اصفهانی، تهران، هرمس، 1393ش.
دیلتای، ویلهلم، مقدمه بر علوم انسانی، ترجمه: منوچهر صانعی دره‌بیدی، تهران، ققنوس، 1388ش.
شایان‌مهر، علیرضا، دائرهالمعارف تطبیقی علوم اجتماعی، تهران، مؤسسه کیهان، 1379ش.
شهیدثانی، زین‌الدین علی، الرعایه فی علم الدرایه، تحقیق: عبدالحسین محمدعلی بقال، قم، کتابخانه آیت‌الله مرعشی، 1408ق.
شیواپور، حامد، نظریه روح معنا در تفسیر قرآن، قم، دانشگاه مفید، 1394ش.
صفار، محمدبن‌حسن، البصائرالدرجات فی فضائل آل محمد، قم، کتابخانه آیت‌الله مرعشی‌نجفی، 1404ق.
کلینی، محمدبن‌یعقوب، الکافی، مصحح: علی‌اکبر غفاری و محمد آخوندی، تهران، دارالکتب الاسلامیه، چاپ چهارم، 1407ق.
کوبلی، پاول، نظریه‌های ارتباطات، ترجمه: احسان شاه‌قاسمی، تهران، پژوهشکده علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، 1387ش.
مدیر شانه‌چی، کاظم،‌ علمالحدیث و درایهالحدیث،‌ قم، دفتر انتشارات اسلامی جامعه مدرسین حوزه علمیه، 1362ش.
مسعودی، عبدالهادی، روش فهم حدیث، تهران، سمت، چاپ یازدهم، 1396ش.
مصطفوی، حسن، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، بیروت، دارالکتب العلمیه، چاپ سوم، 1426ق.
ناجی‌صدره، طاهره، فهم احادیث تفسیری در احادیث تسنیم، پایان‌نامه دوره دکتری الهات و معارف اسلامی، گرایش علوم قرآن و حدیث، راهنما: سید محسن موسوی، مشاور: محسن نورایی، دانشگاه مازندران، 1396ش.
ناجی‌صدره، طاهره، سیدمحسن موسوی، محسن نورائی، و محمدهادی یدالله‌پور. "بررسی مبانی فقه الحدیث استاد جوادی‌آملی با تمرکز بر تفسیر تسنیم". مطالعات فهم حدیث 3، 6(1396):55-77. doi: 10.30479/mfh.2017.1161
Bleicher, Josef, Contemporary Hermeneutics, London and New York: Routledge, 1980.
Bontekoe, Roland, Dimensions of the Hermeneutics Circle, New Jersey: Humanity Press, 1996.
Bruns Gerald L, Hermeneutics Ancient and Modern, New Haven: Yale, 1992.
Groudin, Jeen, Introduction of Pilosophical Hermeneutics, Yle University press, 1994.
Palmer, Richard, Hermeneutics, North Western University Press, 1969.
Ricoeur, Paul, The Conflict of Interpretations: Essays in Hermeneutics, Northwestern University Press, 2007.
___________, The Rule of Metaphor: The Creation of Meaning in Language. London: Routledge, 2003.
___________, Hermeneutics and Human Sciences (HHS), The hermeneutical function of distanciation, trans By John Thompson, Cambridge: Cambridge university Press, 1990.
___________, Hermeneutics and Human Sciences (HHS), what is a text? Explanation and understanding, trans By John Thompson, Cambridge: Cambridge university Press, 1990 (b).
___________, Hermeneutics and Human Sciences (HHS), Metaphor and the central problem of Hermeneutics, trans By John Thompson, Cambridge: Cambridge university Press, 1990 (c).
___________, Hermeneutics and Human Sciences (HHS), Appropriation, trans By John Thompson, Cambridge: Cambridge university Press, 1990 (d).
___________, Hermeneutics and Human Sciences (HHS), The model of text: meaningful action considered as a text, trans By John Thompson, Cambridge: Cambridge university Press, 1990 (e).
___________, Time and narrative, trans By kathlean Blamey. Chicago: Chicago university Press, vol3, 1988.
___________, Interprtaion theory: Discourse and the surplus of meaning, FortWorth: Texax chistian university Press, 1976.
Searle, J.R, Speech Acts: an Essay in the philosophy of Language, Cambridge: Cambridge University Press, 1969.
Valdus, Mario, ARicoeur Reader: Reflection and intion, Harvester Wheatsheaf, 1990.