نوع مقاله : پژوهشی
نویسندگان
1 دانشجوی دکتری علوم قرآن وحدیث، دانشگاه بوعلی سینا، همدان.
2 دانشیار گروه الهیات، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه بوعلی‌سینا، همدان.
3 استادیار گروه الهیات، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه بوعلی‌سینا، همدان.
چکیده
احادیث ناظر به نشانه‌های ظهور و احوال آخرالزمان، در میان روایات حوزه مهدویت از اهمیّت بسیاری برخوردارند. بنابراین انجام پژوهش‌های عمیق، دقیق و جامع در این حوزه روایی، در ابعاد مختلف آن، بسیار ضروری است. در پژوهش پیش‌رو، کتاب «یوم الخلاص» اثر کامل سلیمان؛ نویسنده معاصر لبنانی که در حوزه روایات مهدوی، شهرت و رواج خاصی پیدا کرده، از منظر روش‌شناختی و محتوایی مورد تحلیل و نقد قرار گرفته است. تاکنون هیچ پژوهشی درباره این کتاب ارائه نشده است. این پژوهش به روش توصیفی و تحلیلی- انتقادی، سامان یافته است. نتیجه به دست آمده بیانگر آن است؛ برخی از شیوه‌هایی که مؤلف کتاب، برای ارائه مباحث، در پیش گرفته دارای اشکال جدّی است. چنان‌که وی برای اثبات رخ نمودن نشانه‌های ظهور در عصر کنونی، به نقل هرگونه روایتی اقدام نموده است! به همین دلیل وی به ذکر روایات نامعتبر، ضعیف، و أحیاناً ساختگی، پرداخته، نیز به دخل و تصرف در روایات، اقدام نموده و عمده روایات یوم الخلاص را از منابع کم‌اعتبار معاصر یا متأخر، اخذ نموده است! علاوه بر آن تحلیل‌های غیر دقیق و نااستواری در تبیین برخی از روایات، ارائه نموده که اعتبار کتاب «یوم الخلاص» را نزد اهل‌نظر با خدشه روبرو نموده است.
کلیدواژه‌ها
موضوعات
ابن‌ابی‌الحدید، عزالدین‌بن‌عبدالحمید، شرح نهج‌البلاغه، تحقیق: محمد ابوالفضل ابراهیم، قم، مکتبة آیة‌الله المرعشی النجفی، 1404ق.
ابن‌اثیر، محمد، الکامل فی التاریخ، بی‌جا، بی‌نا، 1371ق.
ابن‌حماد، نعیم، الفتن، بیروت، دارالکتب العلمیة، 1423ق.
ابن‌داود حلی، حسن‌بن‌علی، کتاب الرجال، تهران، دانشگاه تهران، ۱۳۴۲ش.
ابن‌طاووس، علی‌بن‌موسی، التشریف بالمنن فی التعریف بالفتن (الملاحم و الفتن)، قم، مؤسسه فرهنگی صاحب‌الامر (عج)، 1416ق.
اربلى، على‌بن‌عیسى، کشف الغمة فی معرفة الأئمة، تبریز، بنى‌هاشمى، 1381ق.
ثقفی کوفی، إبراهیم‌بن‌محمد، الغارات، مترجم: عطاردى قوچانی، تهران، عطارد، 1373ش.
جمعی از نویسندگان مجله حوزه، چشم به راه مهدی (ع)، قم، دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، 1378ش.
حضرمی، جعفربن‌محمد، صحیح: الأصول الستة عشر، قم، دار الشبستری للمطبوعات، 1405ق.
حسینی کاظمی، مصطفی، بشارة الإسلام فی علامات المهدی(ع)، تحقیق : نزار حسن، بیروت، مؤسسة البلاغ، 1428ق.
خصیبی، حسین‌بن‌حمدان، الهدایة الکبری، تهران، البلاغ، 1419ق.
درودی، فریبرز. "درآمدی بر انواع نقد و کارکردهای آن". نقد کتاب اطلاع رسانی و ارتباطات 1، 3 و 4(1393): 221-234.
__________. نقد منابع اطلاعاتی (شناخت مفاهیم ساختار، ماهیت و معیارهای نقد)، تهران، خانه کتاب، 1391ش.
سلیمان، کامل، یوم الخلاص فی ظل القائم المهدی (ع): بحث جدید للغیبة - کشف علامات الظهور - توضیح حرکة الفتح، بیروت، موسسة الاعلمی للمطبوعات، 1411ق.
سیدرضی، محمدبن‌حسین، نهج‌البلاغه، (نسخه صبحی صالح)، قم، هجرت، 1414ق.
سیوطی، عبدالرحمن‌بن‌ابی‌بکر، الحاوی للفتاوی، قاهره، مکتبة القدسی، ۱۳۵۱ق.
شریف قرشی، با‌قر، حیا‌ة الاما‌م محمد المهدی دراسة و تحلیل، بیروت، دارالجواد الائمه (ع)، ۱۴۱۷ق.
شفیعی، سعید. "دفاع از مهدویّت". حدیث اندیشه، 5 و 6(1382): 139-182.
شهبازی فراهانی، داریوش، برگ‌هایی از تاریخ تهران، تهران، بورکهای، 1386ش.
شهبازیان، محمد، تأملی نو در نشانه‌های ظهور، تقریرات درس آیت‌الله نجم‌الدین طبسی پیرامون قیام حسنی، تهران، موسسه بنیاد فرهنگی مهدی موعود (عج)، 1389ش.
صافی‌گلپایگانی، لطف‌الله، منتخب الأثر فی أحوال الإمام الثانی عشر(عج)، قم، دفتر مؤلف، 1422ق.
صدر، سیدمحمد، تاریخ غیبت کبری، مترجم: سیدحسن افتخارزاده، تهران، نیک معارف، 1382ق.
صدوق، محمدبن‌على، الخصال، محقق: علی‌اکبر غفاری، قم، جامعه مدرسین، 1362ش.
______________، کمال الدین و تمام النعمة، تهران، اسلامیه، ۱۳۹۵ق.
______________، من لایحضره الفقیه، محقق: علی‌اکبر غفاری، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1413ق.
طباطبایی، محمدکاظم، منطق فهم حدیث، قم، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی، 1393ش.
طبرانی، ابوالقاسم سلیمان‌بن‌احمد، المعجم الکبیر، بیروت
طبرسی، احمدبن‌علی، الاحتجاج علی اهل اللجاج، بیروت، مؤسسة التاریخ العربی، ۱۳۸۶ق.
طبرسی، امین‌الاسلام، إعلام الورى بأعلام الهدى، قم، مؤسسة آل البیت (ع) لإحیاء التراث، 1417ق.
طبرسی، فضل‌بن‌حسن، إعلام الورى بأعلام الهدى، تهران، اسلامیه، 1390ق.
______________، إعلام الورى بأعلام الهدى، قم، آل البیت، 1417ق.
طبرى آملى، محمدبن‌جریر، دلائل الإمامة، قم، بعثت، 1413ق.
طوسی، محمدبن‌حسن، تهذیب الاحکام، محقق: حسن الموسوى خرسان، تهران، دارالکتب، 1407ق.
______________، کتاب الغیبة، محقق: عبادالله تهرانى، على‌احمد ناصح، قم، دارالمعارف، 1411ق.
عیاشى، محمدبن‌مسعود، تفسیر العیّاشی، تهران، المطبعة العلمیة، 1380ق.
قاضی‌نعمان مغربی، نعمان‌بن‌محمد، شرح الاخبار فی فضائل الائمة الاطهار، قم، الاس‍لام‍ی، ۱۴۰۹ق.
قندوزی، سلیمان‌بن‌ابراهیم، ینابیع المودة لذوی القربى، تحقیق: علی‌جمال أشرف الحسینی، بیروت، دار الأسوة، 1416ق.
کتاب مقدس، ترجمه: فاضل‌خان همدانی، تهران، اساطیر، 2012م.
کلینی، محمدبن‌یعقوب، الکافی، تهران، دارالکتب الإسلامیة، 1407ق.
مامقانی، عبدالله، تنقیح المقال فی علم الرجال، قم، موسسه آل‌ال‍ب‍ی‍ت، 1381ش.
ماهری‌قمی، محمدسبحان، و محمدرضا پیرچراغ. “بررسی فقه‌الحدیثی روایت: «فَمَنِ ادَّعَی المُشاهَدَةَ”. مطالعات فهم حدیث 9، 17(1401): 49-71. doi:10.30479/mfh.2022.2827
مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، ۱۴۰۳ق.
____________، مرآة العقول، تهران، دارالکتب الاسلامیة، 1363ش.
محمدی ری‌شهری، محمد، دانشنامه امام مهدی (ع)، قم، دارالحدیث، 1393ش.
مرندی، ابوالحسن، مجمع النورین، قم، آل عبا (ع)، 1381ش.
مفید، محمدبن‌محمد، الارشاد، قم، دارالمفید، ۱۴۱۴ق.
مقدسی‌شافعی، یوسف‌بن‌یحیی، عقد الدرر، قم، نصایح، ۱۴۱۶ق.
مهدی‌پور، علی‌اکبر، گزیده روز رهایی (خلاصه کتاب یوم الخلاص)، تهران، قدیم الاحسان، 1394ش.
نعمانی، محمدبن‌ابراهیم، الغیبة للنعمانى، محقق: علی‌اکبر غفاری، تهران، مکتبة الصدوق، 1397ق.
نیلى‌نجفى، على‌بن‌عبدالکریم، سرور أهل الایمان فی علامات ظهور صاحب الزمان (عج)، قم، دلیل ما، 1426ق.
هلالى، سلیم‌بن‌قیس، کتاب سلیم‌بن‌قیس الهلالی، قم، الهادى، 1405ق.
یزدی‌حائری، علی‌بن زین‌العابدین، إلزامام الناصب فی إثبات الحجةالغائب، بیروت، مؤسسة‌الأعلمی للمطبوعات، 1422ق.
اسلام کوئست نت، «تخریب مساجد در زمان ظهور امام عصر»، 10996https://www.islamquest.net/fa/archive/fa
طبسی، نجم‌الدین، «درس مهدویت»، (مورخ:7 / 9 / 1389). https://www.eshia.ir/Feqh/Archive/tabasi/mahdaviat/89#lesson_890907
ویکی فقه، «مقاله بصره». https://fa.wikifeqh.ir/%D8%A8%D8%B5%D8%B1%D9%87
ویکی‌نور، «منتخب التواریخ (بداؤنی)» https://fa.wikinoor.ir
)