نوع مقاله : ترویجی
نویسندگان
1 استاد گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه قم، ایران.
2 دانشجوی کارشناسی ارشد علوم حدیث- تفسیر اثری دانشگاه قم، ایران
چکیده
بررسی گونه‌های مختلف احادیث غدیر در ارائه تصویری روشن و کشف حقایق و معارف مغفول از واقعه وحیانی غدیر، امری ضروری و از ظرفیت پاسخ‌گویی به نیازهای پژوهشی و آموزشی عصر کنونی برخوردار است. نوشتار حاضر به روش تحلیل محتوا و اسناد کتابخانه‌ای به گونه‌شناسی، تعیین فراوانی، مقایسه احادیث غدیر در آثار دو عالم اهل سنت قرون سوم و چهارم یعنی؛ احمدبن‌شعیب نسائی و سلیمان‌بن‌احمد طبرانی و توجه به معارف قابل استخراج از گونه‌های مختلف حدیث غدیر پرداخته است. بیست روایت غدیر استخراج شده از آثار نسائی در شش گونه و چهل روایت غدیر در آثار طبرانی در نه گونه قرار گرفت. مناشدات امام علی (ع)، اخذ شهادت از مردم توسط پیامبر (ص)، جملات خبری و همچنین روایت ابن‌عباس از گونه‌های مشترک (و در عین حال متفاوت از جهت فراوانی و ساختار) در آثار نسائی و طبرانی است. از جمله وجوه اشتراک و اختلاف می‌توان به گونه اخذ شهادت پیامبر (ص) اشاره کرد. در آثار نسائی موردی از احادیث اخذ شهادت بدون طرح سؤال (جنبه خبری) اما در آثار طبرانی همگی با جملات سؤالی پیامبر (ص) نظیر؛ «أَلَسْتُ اُوْلِی بِکُمْ مِنْ أَنْفُسِکُمْ؟» مشاهده شد. همچنین از گونه‌های مشترک در آثار نسائی و طبرانی، روایت ابن‌عباس که هم از جهت سند و متن از همخوانی بالایی برخوردار است معارفی چون؛ مقام امامت و ولایت معصومان (ع) به ویژه امیرمؤمنان علی‌بن ابی‌طالب (ع)، فضائل اهل‌بیت (ع)، نسبت قرآن و عترت (ثقلین)، پاسخ شبهات امامت و ... از گونه‌های احادیث غدیر قابل استخراج است.
کلیدواژه‌ها
موضوعات
إبن‌أبی‌حاتم، عبدالرحمن‌بن‌محمدبن‌إدریس، تفسیر القرآن العظیم لابن أبی‌حاتم، عربستان، مکتبة نزار مصطفى الباز، چاپ سوم، 1419ق.
ابن‌عبدالوهاب، محمد، الرد علی الرافضه، تحقیق: محمد مال‌الله، بی‌جا، بی‌نا، 1422ق.
ابن‌عقده، احمدبن‌محمد، حدیث الولایه و من روی غدیرخم من الصحابه و تلیه ثلاث رسائل مفرده لجمع طرق حدیث الغدیر، تحقیق: امیر تقدمی معصومی، قم، دلیل ما، 1427ق.
امینی نجفی، عبدالحسین،الغدیر فی الکتاب و السنه و الأدب، قم، مرکز الغدیر للدراسات الاسلامیه، 1416ق.
باقرزاده، عبدالرحمن، و زینب‌السادات حسینی. "یوم الرحبه و تحلیل مواجهه شاهدان غدیرخم با آن". پژوهشنامه امامیه 3، 6(1396): 53-78.
پاکتچی، احمد. "احادیث آفرینش آدم «علی صورته»: چالش‌های فهم در سده‌های دوم و سوم هجری". مطالعات فهم حدیث 1، 1(1393): 9-27. doi: 10.30479/mfh.2015.1103
توحیدی، امیر، بررسی احادیث مناشده، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، گروه علوم قرآن و حدیث، دانشکده الهیات، دانشگاه تهران، 1377ش.
جانی‌پور، محمد، فتحیه فتاحی‌زاده، و سیده‌زینب حسینی‌زاده. "تحلیل محتوای سه خطبه غدیر با رویکرد لایه‌شناسی مضمونی". مطالعات فهم حدیث 4، 8(1397): 75-103. doi: 10.30479/mfh.2018.1327
دیاری بیدگلی، محمدتقی، محمدعلی تجری، مهدی دهقان منشادی. "تحلیل رویکردهای حدیثی علامه امینی پیرامون احادیث مناشَدَه در کتاب الغدیر". سفینه 18، 70(1400): 133-165. dor: 20.1001.1.17350689.1400.18.70.6.8
زمخشری، محمود بن عمروبن‌أحمد، الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل، بیروت، دارالکتاب العربی، چاپ سوم، 1407ق.
طبرانی، سلیمان‌بن‌أحمد، المعجم الصغیر، تحقیق: محمود طحان، بیروت، دارالکتب العلمیه، 1403ق.
___________________، المعجم الأوسط، تحقیق: محمود طحان، الریاض، مکتبه المعارف، 1405ق.
___________________، مسند الشامیین، تحقیق: حمدی عبدالمجید السلفی، بیروت، مؤسسه الرساله، چاپ دوم، 1417ق.
___________________، المعجم الکبیر، تحقیق: حمدی عبدالمجید السلفی، بیروت، دار احیاء التراث العربی، چاپ دوم، بی‌تا.
فخر رازی، محمدبن‌عمر، مفاتیح الغیب (التفسیر الکبیر)، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، چاپ سوم، 1420ق.
قرطبی، محمدبن‌أحمد، الجامع لأحکام القرآن (تفسیر القرطبی)، تحقیق: أحمد البردونی و إبراهیم أطفیش، قاهره، دار الکتب المصریة، چاپ دوم، 1384ق.
معارف، مجید، غدیر در آینه آیات و روایات (مقالات)، اصفهان، مؤسسه تحقیقات رایانه‌ای قائمیه اصفهان، بی‌تا.
موسوی، سیدمحسن. "گونه‌شناسی روایات غدیر در بشارة المصطفی". پژوهشنامه علوی 12، 23(1400): 293-309. doi:10.30465/ALAVI.2021.6859
نسائی، احمدبن‌شعیب، السنن الکبری، تحقیق: عبدالغفار سلیمان البنداری و سید کسروی حسن، بیروت، دار الکتب العلمیه، 1411ق.
_________________، خصائص امیرالمؤمنین علی‌بن‌ابی‌طالب، تحقیق: محمدکاظم محمودی، قم، مجمع إحیاء الثقافه الإسلامیه، 1419ق.
)