نوع مقاله : پژوهشی
نویسندگان
1 سطح سه تاریخ حوزه علمیه قم، کارشناس ارشد رشته تاریخ اسلام دانشگاه شهید بهشتی
2 استادیار موسسه آموزشی، پژوهشی امام خمینی.
3 استادیار دانشگاه باقرالعلوم (ع).
چکیده
یکی از روایت‌هایی که در منابع حدیثی شیعه نقل شده است، روایتی است موسوم به «فُطرُس مَلَک»، که داستان آن در منابع حدیثی شیعه آمده است. این داستان، فضیلتی بزرگ برای امام حسین (ع) است. از آن‌رو که برخی از محققان و پژوهشگران حوزه حدیث و تاریخ، این حدیث را مورد نقد و نظر قرار داده و آن را معتبر ندانسته‌اند، مقاله حاضر، ضمن پرداخت اجمالی به اسناد این روایت، اعتبارسنجی دلالی این روایت را محور پژوهش قرار داده است. این روایت در شانزده منبع حدیثی و تاریخی نوشته‌شده در پیش از قرن دهم هجری ثبت شده است. برخی از این منابع، روایت را به صورت مسند و برخی به صورت مرسل نقل کرده‌اند. به نظر می‌رسد روایت از نظر سندی معتبر و قابل اعتماد بوده و می‌توان به صدور روایت «فطرس ملک» به ویژه بر اساس نقل کتاب «السرائر»، اطمینان حاصل نمود، همچنین از یافته‌های مهم پژوهش آن است که؛ ناسازگاری و تعارض میان روایت منقول در کتاب یاد شده با موازین سنجش اعتبار احادیث از جمله قرآن، سنت و عقل یافت نشد.
کلیدواژه‌ها
موضوعات
ابن‌ادریس، محمدبناحمد، السرائر الحاوی لتحریر الفتاوی (و المستطرفات)، قم، دفتر انتشارات اسلامى، 1410ق.
ابن‌حمزه طوسى، محمدبن‌على، الثاقب فی المناقب، قم، انصاریان، 1419ق.
ابن‌شهرآشوب مازندرانى، محمدبن‌على، مناقب آل أبی‌طالب علیهم السلام، قم، علامه، 1379ق.
ابن‌طاووس، على‌بن‌موسى، إقبال الأعمال، تهران، دارالکتب الإسلامیه، 1409ق.
ابن‌عبدالوهاب، حسین‌بن‌عبدالوهاب،عیون المعجزات، قم، مکتبة الداورى، بى‌تا.
ابن‌قولویه، جعفربن‌محمد، کامل الزیارات، ترجمه: ذهنى تهرانى، تهران، پیام حق، 1377ش.
________________، کامل الزیارات، نجف، دارالمرتضویة، 1356ش.
ابن‌مشهدى، محمدبن‌جعفر، المزار الکبیر، قم، دفتر انتشارات اسلامى، 1419ق.
ابن‌منظور، محمدبن‌مکرم، لسان العرب، بیروت، دارالفکر، چاپ سوم، 1414ق.
احسانی لنگرودی، محمد. "پژوهشی در روایات فطرس ملک". علوم حدیث، 34(1383): 68-80.
حلى، حسن‌بن‌سلیمان، مختصر البصائر، قم، مؤسسه نشر اسلامی، 1421ق.
حمیرى، عبدالله‌بن‌جعفر، قرب الإسناد، قم، مؤسسة آل البیت (ع)، 1413ق.
راوندى، قطب‌الدین سعیدبن‌هبة‌الله، الخرائج و الجرائح، قم، مؤسسه امام مهدى، 1409ق.
سیدرضى، محمدبن‌حسین، نهج البلاغه، قم، هجرت، 1414ق.
صدوق، محمدبن‌على، الأمالی، تهران، کتابچى، 1376ش.
صفار، محمدبن‌حسن، بصائر الدرجات فی فضائل آل محمّد صلّى الله علیهم، قم، مکتبة آیة الله المرعشی النجفی، 1404ق.
طبرى آملى، محمدبن‌أبی‌القاسم، بشارة المصطفى لشیعة المرتضى، نجف، المکتبة الحیدریة، 1383ق.
طبرى آملى، محمدبن‌جریر، دلائل الإمامه، قم، بعثت، 1413ق.
طبری، حسن‌بن‌علی، مناقب الطاهرین، ترجمه: حسین درگاهی، تهران، رایزن، ۱۳۷۹ش.
طریحی، فخرالدین‌بن‌محمد، مجمع البحرین، تهران، مرتضوى، چاپ سوم، 1375ش.
طوسى، محمدبن‌حسن، التبیان فی تفسیر القرآن، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، بی‌تا.
______________، مصباح المتهجّد و سلاح المتعبّد، بیروت، مؤسسه فقه‌الشیعة، 1411ق.
عاملى نباطى، على‌من‌محمد، الصراط المستقیم إلى مستحقی التقدیم، نجف، المکتبة الحیدریة، 1384ق.
على‌بن‌الحسین (ع)، امام چهارم، الصحیفة السجادیة، قم، الهادى، 1376ش.
فتال نیشابورى، محمدبناحمد، روضة الواعظین و بصیرة المتعظین، قم، رضى، 1375ش.
قاسم‌احمد، مریم. "نقد دلالی روایت های فطرس ملک". تحقیقات علوم قرآن و حدیث، 21(1393): 103-126.
کشى، محمدبن‌عمر، رجال الکشی - اختیار معرفة الرجال، مشهد، دانشگاه مشهد، 1409ق.
کلینى، محمدبن‌یعقوب، الکافی، تهران، دارالکتب الإسلامیة، چاپ چهارم، 1407ق.
مفید، عباس. "اعتبارسنجی روایات فطرس". مطالعات قرآن و حدیث سفینه 17، 65(1398): 128-155. dor: 20.1001.1.17350689.1398.17.65.8.9
منسوب به مسعودى، علی‌بن‌حسین، إثبات الوصیة لعلی بن أبی‌طالب علیه السلام، ترجمه: محمدجواد نجفی، تهران، اسلامیه، 1362ش.
_________________________، إثبات الوصیة للإمام علیّ بن أبی‌طالب، قم، انصاریان، چاپ سوم، 1426ق.
)