نوع مقاله : پژوهشی
نویسندگان
1 دکتری فلسفه و کلام اسلامی دانشگاه زنجان
2 دانشیار گروه حکمت و کلام دانشگاه شهید بهشتی.
چکیده
احادیث فراوانی در کتب روایی شیعه و اهل سنت با مضمون احادیث ثواب‌الاعمال موجود است. تکرار و تکثر این روایات در این کتب از جمله دلایلی است که نادیده گرفتن احادیث ثواب الاعمال را مشکل می‌سازد. روش عموم حدیث شناسان در مواجهه با این روایات استفاده از قاعده‌ی من بلغ بوده که بر اساس آن به رغم ضعف سند، این احادیث با نگرشی مسامحه‌آمیز مورد پذیرش قرار می‌گیرند. در حالی‌که مطالعه و دقت در مضمون این احادیث، تناقضات آشکار موجود در آن‌ها را پدیدار می‌کند. در پژوهش حاضر پیشنهاد می‌شود برای حل مشکل تعارضات، از رویکردهای جدید زبان‌شناسی و توجه به ظرفیت‌های مختلف زبان استفاده شود. در این رویکرد معنا در احادیث ثواب الاعمال می‌تواند بر اساس دیدگاه کنش گفتاری توجیه شود، بدین صورت که این روایات با ایجاد کنشِ موثر در مخاطب معنادار بوده و در صورتی که نتواند بر اساس نظام فکری و اعتقادی مخاطب کنش موثرِ مدنظر را ایجاد کنند، دارای اختلال معنایی محسوب می‌شود. مزیت نسبی این راهبرد علاوه بر وسعت‌بخشی به دامنه‌ی معناداری، آن است که در این روش عبارات بدون این‌که لزوماً از مسیر صدق یا کذب عبور کنند می‌توانند مورد سنجش و ارزیابی قرار بگیرند.
کلیدواژه‌ها
ابن‌قولویه، جعفربن‌محمد، کامل‌الزیارات، ترجمه: محمدجواد ذهنی تهرانی، تهران، پیام حق، 1356ش.
اربلی، علی‌بن‌عیسی، کشف الغمه فی معرفه الائمه، مصحح: سیدهاشم رسولی محلاتی، تبریز، بنی‌هاشمی، 1381ش.
باقری، حمید، «بررسی متنی و سندی روایات من بلغ»، حدیث و اندیشه، بهار و تابستان 1382ش، شماره 5 و 6، صص37- 92.
بهایی، محمدبن‌حسین، الاربعون حدیثاً، تحقیق: بخش فرهنگی جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، قم، جامعه مئدسین حوزه علمیه قم، 1413ق.
پاکتچی، احمد، «مطالعات فرهنگ»، ارتباطات، پاییز 1387ش، شماره 36، 121-156.
تمیمی آمدی، عبدالواحدبن‌محمد، غررالحکم و دررالکلم، مصحح: سیدمهدی رجایی، قم، دارالکتب الاسلامیه، 1410ق.
حر عاملی، محمدبن‌حسن، تفصیل وسائل الشیعه الی تحصیل مسائل الشریعه، بیروت، موسسه آل‌بیت الاجیاد التراث، 1414ق.
___________________، هدایه الامه الی احکام الائمه، مشهد، مجمع البحوث الاسلامیه، 1412ق.
رؤی، علی‌رجب،«فقه الحدیث فی قوله (ص) صلاه فی مسجدی هذا افضل من الف صلوه مما سواء الاّ مسجدالحرام»، التراث العلمی، 2016م،صص 351 – 370.
ساجدی، ابوالفضل، مرتضوی شاهرودی، سیدمحمود، «واکاوی گونه‌های دخالت ذهنیت راویان در فهم حدیث»، علوم حدیث، تابستان 1392ش، شماره 68، صص 29- 48.
سیدرضی، محمدبن‌حسین، نهج‌البلاغه، تصحیح: صبحی صالح، قم، هجرت، 1424ق.
شعیری، محمدبن‌محمد، جامع الاخبار، نجف، مطبعه حیدریه، بی‌تا.
صدوق، محمدبن‌علی، الامالی، مصحح: علی‌اکبر غفاری، قم، جامعه مدرسین، 1362ش.
_______________، من لا یحضره الفقیه، مصحح: علی‌اکبر غفاری، قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین قم، 1413ق.
_______________، ثواب الاعمال و عقاب الاعمال، ترجمه: بندر ریگی، ابراهیم محدث، قم، اخلاق، چاپ سوم، 1379ش.
صفاری، سعدی، «تاثیر شناخت زمینه‌های صدور در فهم حدیث»، علوم حدیث، بهار و تابستان 1384ش، صص 101- 124.
قمی، عباس، مفاتیح الجنان، ترجمه: مهدی الهی قمشه‌ای، تهران، پیام عدالت، 1393ش.
کلینی، محمدبن‌یعقوب، الکافی، مصحح: علی‌اکبر غفاری و محمد آخوندی، تهران، دارالکتب الاسلامیه، 1407ق.
لایکن، ویلیام جی، درآمدی به فلسفه زبان، ترجمه: میثم امینی، تهران، هرمس، چاپ سوم، 1395ش.
مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، بیروت، داراحیا، التراث العربی، 1403ق.
مفید، محمدبن‌محمد، الامالی، مصحح: حسین استاد ولی و علی‌اکبر غفاری، قم، کنگره شیخ مفید، 1413ق.
نجفی، محمدحسن، جواهرالکلام فی شرح شرایع الاسلام، بیروت، دار احیاء التراث العربی، 1404ق.
نراقی، مولی احمدبن‌محمد مهدی، مستند الشیعه، قم، موسسه ال‌البیت، 1415ق.
نفیسی، شادی، علامه طباطبایی و حدیث (روش‌شناسی نقد و فهم حدیث از دیدگاه علامه طباطبایی در المیزان)، تهران، علمی و فرهنگی، 1390ش.
نیل‌ساز، نصرت، رحمان‌ستایش و دیگران، «شناخت خصوصیت دیگران، شناخت خصوصیات مخاطبان معصومان (ع) و تاثیر آن در فهم حدیث»، علوم حدیث، پاییز 1390، شماره 61، صص 29-48.
ویتگنشتاین، لودویک، پژوهش‌های فلسفی، ترجمه: فریدون فاطمی، تهران، مرکز، 1398ش.
هکر، پیتر، ماهیت بشر از دیدگاه ویتکنشتاین، ترجمه: علوی‌نیا، تهران، هرمس، 1382ش.
Hess, mary, revolution and reconstruction in the philosophy of science, Hervest predd, brighton, Sussex, 1980.
Barbour, Ian, religion in an age of science, vol1, Gifford lecture (Harpess and Row), sanfransisco, CA, 1990.
Corombie, Ian M, the philosophy of theological statements, in the philosophy of religion, ed. Basil Matchell, Oxford readings in philosophy, Oxford University Press, Oxford, 1971.
)