نوع مقاله : پژوهشی
نویسنده
استادیار پژوهشکده علوم اسلامی بنیاد پژوهش های اسلامی.
چکیده
یکی از روش‌های نوین ارزیابی حدیث، تحلیل فهرستی است. عرضه نشدن سازوکار اجرای این روش یکی از کاستی‌های آن در جهت گشودن راه خود به مجامع علمی و همگانی شدن است. در این مقاله پس از تبیین کلی تحلیل فهرستی، سازوکار اجرای آن ارائه شده و برای ارزیابی دو روایت به کار گرفته می‌شود. سازوکار ارائه شده از لحاظ جمع‌آوری اطلاعات به روش کتابخانه‌ای و از لحاظ ماهیت، توصیفی-تحلیلی است. این سازوکار از استخراج نمونه‌های عینی تحلیل‌های فهرستی از درس‌های خارج آیت‌الله مددی و فراتحلیل آن‌ها حاصل گردیده است. تحلیل فهرستی نوعی موردکاوی تاریخی حدیث با رویکرد واقع‌گرایانه است که با بومی‌سازی تکنیک‌های روش‌های ارزیابی دیگر از آن‌ها بهره می‌برد. در این روش مرحله اول ارزیابی بررسی رجالی و فهرستی است. در صورتی که روایت دارای اعتبار رجالی و فهرستی باشد، مضمون روایت در سه مرحله تاریخی: فضای صدور، واکنش اهل بیت (ع) و مرحله‌ی انتقال به فتوا پیگیری می‌گردد.
کلیدواژه‌ها
ابن اثیر، مبارک بن محمد، النهایة فی غریب الحدیث و الأثر، قم، اسماعیلیان، چاپ 4، ۱۳۶۷ش.
ابن‌ادریس، محمدبن احمد، السرائر، قم، مؤسسه نشر إسلامی، چاپ 2، ۱۴۱۰ق.
ابن‌براج، عبدالعزیز بن نحریر، المهذب، تحقیق: جعفر سبحانی تبریزی، قم، مؤسسه نشر اسلامی، ۱۴۰۶ق.
ابن حزم ظاهری، علی بن أحمد، المحلى بالآثار، بیروت، دار الفکر، بی‌تا.
ابن حیون، نعمان بن محمد، الایضاح، بیروت، لبنان، موسسة الاعلمی، ۱۴۲۸ق.
_________________، دعائم الإسلام، قم، موسسة آل البیت (ع) لإحیاء التراث، چاپ 2، ۱۳۸۳ش.
ابن ماجه قزوینی، محمدبن یزید، سنن ابن ماجه. بیروت، دار الرسالة العالمیة، ۱۴۳۰ق.
ابوالصلاح حلبی، تقی بن نجم، الکافی فی الفقه، تحقیق: رضا استادی، اصفهان، کتابخانه عمومی امام امیرالمومنین علی (ع)، بی‌تا.
ابی شیبة، أبوبکر، الکتاب المصنف فی الأحادیث والآثار، تصحیح: عبدالله بن محمدبن إبراهیم، ریاض، مکتبة الرشد، ۱۴۰۹ق.
احمدبن عیسی، رأب الصدع (امالی الامام احمدبن عیسی بن زیدبن علی (ع)، بیروت، دار النفائس، ۱۴۱۰ق.
اسد، ناصرالدین، القیان و الغناء فی العصر الجاهلی، قاهره، دارالمعارف، ۱۹۶۸م.
اصفهانی، ابوالفرج، الاغانی، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، ۱۹۹۴م.
امام رضا (ع)، علی بن موسی، الفقه المنسوب للإمام الرضا علیه السلام و المشتهر بفقه الرضا، قم، موسسة آل البیت (ع) لإحیاء التراث، ۱۴۰۶ق.
امینی، عبدالحسین، الغدیر، تهران، کتابخانه بزرگ اسلامی، ۱۳۵۶ش.
انصاری، مرتضی بن محمدامین، المکاسب، قم، الأمانة العامة، ۱۴۱۵ق (الف).
____________________، کتاب الخمس (انصاری)، قم، الأمانة العامة، ۱۴۱۵ق (ب).
بخاری، محمدبن إسماعیل، صحیح البخاری، بیروت، دار طوق النجاة، ۱۴۲۲ق.
برقی، احمدبن محمد، المحاسن، قم، دار الکتب الإسلامیة، چاپ 2، بی‌تا.
بروجردی، سیدحسین، جامع احادیث الشیعه، قم، واصف لاهیجی، ۱۴۳۳ق.
بغدادی، ابوبکر، تاریخ بغداد، بیروت، دار الغرب الإسلامی، ۲۰۰۲م.
پاکتچی، احمد، گرایش های فقه امامیه در سده دوم و سوم هجری قمری، فرهنگستان علوم، 1375ش،جلد 4، شماره 3، صص 11-28.
جزیری، عبدالرحمن بن محمدعوض، الفقه على المذاهب الأربعة، بیروت، دار الکتب العلمیة، ۱۴۲۴ق.
حرّ عاملی، محمد، رسالة فی الغناء، در غناء، موسیقی، قم، بوستان کتاب، ۱۴۱۹ق.
حسینی شیرازی، سیدعلی‌رضا، اعتبارسنجی احادیث شیعه؛ زیرساخت‌ها، فرایندها، پیامدها، تهران، سمت، ۱۳۹۷ش.
حلی، حسن بن یوسف، تذکرة الفقهاء (ط القدیمة: الإجارة إلی النکاح)، تهران، مکتبة المرتضویة، ۱۳۸۸ش.
______________، خلاصه‌‌الاقوال فی معرفه‌‌الرجال، قم، دار الذخائر، ۱۴۱۷ق.
حمیری، عبدالله بن جعفر، قرب الإسناد، قم، موسسة آل البیت (ع) لإحیاء التراث، ۱۳۷۱ش.
خدامیان آرانی، مهدی، الصحیح فی فضل‌الزیارةالحسینیة، مشهد، بنیاد پژوهش‌های اسلامی، ۱۴۳۲ق.
______________، الصحیح فی فضل‌الزیارةالرضویة، مشهد، بنیاد پژوهش‌های اسلامی، ۱۴۳۰ق.
______________، فهارس الشیعة، قم، موسسة تراث الشیعة، ۱۳۸۹ش.
خوئی، سید ابوالقاسم، معجم رجال الحدیث و تفصیل طبقات الرواة، بی جا، بی نا، چاپ 5، ۱۳۷۲ش.
______________، موسوعة الإمام الخوئی، قم، توحید، ۱۴۱۸ق.
______________، معجم رجال‌‌الحدیث و تفصیل طبقات‌‌الرواه، قم، مرکز نشر آثار شیعه، 1369ش.
رحمان ستایش، محمدکاظم؛ محمدرضا جدیدی نژاد، بازشناسی منابع اصلی رجال شیعه، قم، دارالحدیث، ۱۳۸۴ش.
رحمت الله، ملیحه، «الغناء والموسیقى والمجالس الاجتماعیة فی العصر العباسی»، التاریخیة المصریة، 1969م، جلد 15، صفحات 89-108.
زمخشری، محمودبن عمر، الکشاف، بیروت، دار الکتاب العربی، 1407ق.
زیدبن علی، مسند الامام زید (المجموع الفقهی)، بیروت، دارالکتب العلمیة، بی‌تا.
سبحانی تبریزی، جعفر، الـمواهب فی تحریر أحکام المکاسب، قم، مؤسسة الإمام الصادق (ع)، ۱۳۸۲ش.
سرخئی، احسان، اعتبارسنجی روایات شیعه بر پایه ارزیابی منابع مکتوب (تا قرن پنجم هجری) (پایان‌نامه سطح ۴)، دانشگاه حوزه علمیه قم، ۱۳۹۴ش.
سلار دیلمی، حمزه بن عبدالعزیز، المراسم فی الفقه الإمامی، قم، منشورات الحرمین، ۱۴۰۴ق.
سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌‌بکر، الدر المنثور فی التفسیر بالمأثور، قم، مکتبة آیةالله مرعشی نجفی (ره)، 1404ق.
شبیری زنجانی، سید جواد، خارج فقه، قم، 27 /3/ 1399
شبیری زنجانی، سیدموسی، جرعه‌ای از دریا، قم، موسسه کتابشناسی شیعه، ۱۳۸۹ش.
شوشتری، محمدتقی، قاموس الرجال، مؤسسة آل البیت (ع) لاحیاء التراث، قم، مؤسسه نشر اسلامی، چاپ 2، ۱۴۱۰ق.
شوکانی، محمدبن علی، نیل الأوطار، مصر، دار الحدیث، ۱۴۱۳ق.
شیرازی، سیدرضا؛ ملکی، محمود، «ارزیابی احادیث به روش «تحلیل فهرستی»: دیدگاه ها و مبانی»، مطالعات قرآن و حدیث، بهار و تابستان 1401ش، ش 30، صص 25-56.
شیبانی، أحمدبن محمد بن حنبل، مسند الإمام أحمدبن حنبل، قاهرة، دار الحدیث، ۱۴۱۶ق.
صدوق، محمدبن علی، المقنع، قم، پیام امام هادی (ع)، ۱۴۱۵ق.
______________، الهدایة (فی الأصول و الفروع)، قم، مؤسسة إمام الهادی (ع)، ۱۴۱۸ق.
______________،عیون أخبار الرضا (ع)، تهران، جهان، بی‌تا.
______________، کمال الدین و تمام النعمة، تهران، دارالکتب الإسلامیة، چاپ 2، ۱۳۹۵ش.
______________، من لا یحضره الفقیه، بیروت، دار الأضواء، چاپ 6، ۱۴۰۵ق.
______________، من لا یحضره الفقیه، قم، مؤسسة نشر إسلامی، چاپ 2، ۱۳۶۳ش.
ضیف، شوقی، الشعر و الغناء فی المدینة و مکة لعصر بنی امیة، قاهره، دارالمعارف، چاپ الطبعة الثالثة، بی‌تا.
طباطبایی، علی بن محمدعلی، ریاض المسائل (ط. القدیمة)، قم، موسسة آل البیت (ع) لإحیاء التراث، ۱۴۰۴ق.
طبری آملی، محمدبن جریر، دلائل الإمامة، قم، موسسة البعثة، ۱۴۱۳ق.
طبری، محمدبن جریر، جامع البیان فی تأویل القرآن، بیروت، مؤسسة الرسالة، ۱۴۲۰ق.
طوسی، محمدبن حسن، الاستبصار فیما اختلف من الأخبار، تهران، دارالکتب الإسلامیة، چاپ 4، ۱۳۶۳ش.
__________________، الفهرست، قم، مکتبة المرتضویة، بی‌تا.
__________________، النهایة فی مجرد الفقه و الفتاوی، بیروت، دار الکتاب العربی، چاپ 2، ۱۴۰۰ق.
__________________، تهذیب الأحکام، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ 4، ۱۳۶۵ش.
__________________، رجال الطوسی، قم، مؤسسه نشر اسلامی، چاپ 3، ۱۴۲۷ق.
__________________، فهرست کتب الشیعة و أصولهم و أسماء المصنفین و أصحاب الأصول، قم، مکتبة المحقق الطباطبائی، ۱۴۲۰ق.
عاملی، محمدجواد بن محمد، مفتاح الکرامة فی شرح قواعد العلامة، قم، مؤسسه نشر اسلامی، ۱۴۱۹ق.
عریضی، علی بن جعفر، مسائل علیّ بن جعفر و مستدرکاتها، مشهد، موسسة آل البیت (ع) لإحیاء التراث، ۱۳۶۸ش.
عسقلانی، ابن حجر، فتح الباری شرح صحیح البخاری، بیروت، دار المعرفة، ۱۳۷۹ش.
علوی کوفی، محمدبن علی، الجامع الکافی فی فقه الزیدیة، یمن، مؤسسه المصطفی الثقافیة، ۱۴۳۵ق.
عمادی حائری، سید محمد، بازسازی متون کهن حدیث شیعه : روش، تحلیل، نمونه، تهران، کتابخانه موزه و مرکز اسناد انقلاب اسلامی، ۱۳۸۸ش.
فخرالمحققین، محمدبن حسن، إیضاح الفوائد فی شرح إشکالات القواعد، قم، اسماعیلیان، ۱۳۸۷ش.
فرامرز قراملکی، احد، روششناسی مطالعات دینی (تحریری نو)، مشهد، دانشگاه علوم اسلامی رضوی، ۱۳۸۷ش.
قرطبی، محمدبن احمد، الجامع لأحکام القرآن، تهران، ناصرخسرو، ۱۳۶۴ش.
کلینی، محمدبن یعقوب، الکافی (اسلامیه)، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ 5، ۱۳۶۳ش.
________________، اصول کافى، قم، اسوه، چاپ 3، ۱۳۷۵ش.
مجلسی، محمدباقر، بحار الأنوار، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، ۱۳۶۸ش.
مددی، سید احمد، (خارج اصول). http://www.ostadmadadi.ir
___________، نگاهی به دریا، قم، موسسه کتابشناسی شیعه، ۱۳۹۳ش.
مصری، عبدالله بن وهب، الموطأ، الدمام، بیروت، دار ابن الجوزی، ۱۹۹۹م.
مفید، محمدبن محمد، المقنعة، قم، مؤسسه نشر اسلامی، چاپ 2، ۱۴۱۰ق.
مقیمی، سیدمحمد، «روش موردکاوی و کاربردهای آن در علوم انسانی»، روششناسی علوم انسانی، 1386ش، جلد 50، شماره 13، صص 71-102.
مکارم شیرازی، ناصر، أنوار الفقاهة (کتاب التجارة)، قم، مدرسة الإمام علی بن أبی طالب (ع)، ۱۴۲۶ق.
منتجبالدین، علی بن عبیدالله، الفهرست، قم، کتابخانه عمومی آیت الله مرعشی نجفی (ره)، ۱۳۶۶ش.
موسوی خلخالی، محمدمهدی، فقه الشیعة (الخمس)، قم، دارالبشیر، ۱۳۸۵ش.
مؤیدی، مجدالدین بن محمد، البلاغ الناهی عن الغناء و آلات المناهی، یمن، مکتبة اهل البیت(ع)، چاپ 2، ۱۴۳۶ق.
میرزایی، احمد، بررسی روایات به روش فهرستی، مشهد، موسسه مطالعات راهبردی علوم و معارف اسلام، ۱۳۹۷ش.
نجاشی، احمدبن علی، رجال النجاشی، قم، مؤسسه نشر اسلامی، چاپ 6، ۱۳۶۵ش.
نیسابوری، مسلم بن حجاج، المسند الصحیح، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، ۱۳۷۴ش.
ابن‌ادریس، محمدبن احمد، السرائر، قم، مؤسسه نشر إسلامی، چاپ 2، ۱۴۱۰ق.
ابن‌براج، عبدالعزیز بن نحریر، المهذب، تحقیق: جعفر سبحانی تبریزی، قم، مؤسسه نشر اسلامی، ۱۴۰۶ق.
ابن حزم ظاهری، علی بن أحمد، المحلى بالآثار، بیروت، دار الفکر، بی‌تا.
ابن حیون، نعمان بن محمد، الایضاح، بیروت، لبنان، موسسة الاعلمی، ۱۴۲۸ق.
_________________، دعائم الإسلام، قم، موسسة آل البیت (ع) لإحیاء التراث، چاپ 2، ۱۳۸۳ش.
ابن ماجه قزوینی، محمدبن یزید، سنن ابن ماجه. بیروت، دار الرسالة العالمیة، ۱۴۳۰ق.
ابوالصلاح حلبی، تقی بن نجم، الکافی فی الفقه، تحقیق: رضا استادی، اصفهان، کتابخانه عمومی امام امیرالمومنین علی (ع)، بی‌تا.
ابی شیبة، أبوبکر، الکتاب المصنف فی الأحادیث والآثار، تصحیح: عبدالله بن محمدبن إبراهیم، ریاض، مکتبة الرشد، ۱۴۰۹ق.
احمدبن عیسی، رأب الصدع (امالی الامام احمدبن عیسی بن زیدبن علی (ع)، بیروت، دار النفائس، ۱۴۱۰ق.
اسد، ناصرالدین، القیان و الغناء فی العصر الجاهلی، قاهره، دارالمعارف، ۱۹۶۸م.
اصفهانی، ابوالفرج، الاغانی، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، ۱۹۹۴م.
امام رضا (ع)، علی بن موسی، الفقه المنسوب للإمام الرضا علیه السلام و المشتهر بفقه الرضا، قم، موسسة آل البیت (ع) لإحیاء التراث، ۱۴۰۶ق.
امینی، عبدالحسین، الغدیر، تهران، کتابخانه بزرگ اسلامی، ۱۳۵۶ش.
انصاری، مرتضی بن محمدامین، المکاسب، قم، الأمانة العامة، ۱۴۱۵ق (الف).
____________________، کتاب الخمس (انصاری)، قم، الأمانة العامة، ۱۴۱۵ق (ب).
بخاری، محمدبن إسماعیل، صحیح البخاری، بیروت، دار طوق النجاة، ۱۴۲۲ق.
برقی، احمدبن محمد، المحاسن، قم، دار الکتب الإسلامیة، چاپ 2، بی‌تا.
بروجردی، سیدحسین، جامع احادیث الشیعه، قم، واصف لاهیجی، ۱۴۳۳ق.
بغدادی، ابوبکر، تاریخ بغداد، بیروت، دار الغرب الإسلامی، ۲۰۰۲م.
پاکتچی، احمد، گرایش های فقه امامیه در سده دوم و سوم هجری قمری، فرهنگستان علوم، 1375ش،جلد 4، شماره 3، صص 11-28.
جزیری، عبدالرحمن بن محمدعوض، الفقه على المذاهب الأربعة، بیروت، دار الکتب العلمیة، ۱۴۲۴ق.
حرّ عاملی، محمد، رسالة فی الغناء، در غناء، موسیقی، قم، بوستان کتاب، ۱۴۱۹ق.
حسینی شیرازی، سیدعلی‌رضا، اعتبارسنجی احادیث شیعه؛ زیرساخت‌ها، فرایندها، پیامدها، تهران، سمت، ۱۳۹۷ش.
حلی، حسن بن یوسف، تذکرة الفقهاء (ط القدیمة: الإجارة إلی النکاح)، تهران، مکتبة المرتضویة، ۱۳۸۸ش.
______________، خلاصه‌‌الاقوال فی معرفه‌‌الرجال، قم، دار الذخائر، ۱۴۱۷ق.
حمیری، عبدالله بن جعفر، قرب الإسناد، قم، موسسة آل البیت (ع) لإحیاء التراث، ۱۳۷۱ش.
خدامیان آرانی، مهدی، الصحیح فی فضل‌الزیارةالحسینیة، مشهد، بنیاد پژوهش‌های اسلامی، ۱۴۳۲ق.
______________، الصحیح فی فضل‌الزیارةالرضویة، مشهد، بنیاد پژوهش‌های اسلامی، ۱۴۳۰ق.
______________، فهارس الشیعة، قم، موسسة تراث الشیعة، ۱۳۸۹ش.
خوئی، سید ابوالقاسم، معجم رجال الحدیث و تفصیل طبقات الرواة، بی جا، بی نا، چاپ 5، ۱۳۷۲ش.
______________، موسوعة الإمام الخوئی، قم، توحید، ۱۴۱۸ق.
______________، معجم رجال‌‌الحدیث و تفصیل طبقات‌‌الرواه، قم، مرکز نشر آثار شیعه، 1369ش.
رحمان ستایش، محمدکاظم؛ محمدرضا جدیدی نژاد، بازشناسی منابع اصلی رجال شیعه، قم، دارالحدیث، ۱۳۸۴ش.
رحمت الله، ملیحه، «الغناء والموسیقى والمجالس الاجتماعیة فی العصر العباسی»، التاریخیة المصریة، 1969م، جلد 15، صفحات 89-108.
زمخشری، محمودبن عمر، الکشاف، بیروت، دار الکتاب العربی، 1407ق.
زیدبن علی، مسند الامام زید (المجموع الفقهی)، بیروت، دارالکتب العلمیة، بی‌تا.
سبحانی تبریزی، جعفر، الـمواهب فی تحریر أحکام المکاسب، قم، مؤسسة الإمام الصادق (ع)، ۱۳۸۲ش.
سرخئی، احسان، اعتبارسنجی روایات شیعه بر پایه ارزیابی منابع مکتوب (تا قرن پنجم هجری) (پایان‌نامه سطح ۴)، دانشگاه حوزه علمیه قم، ۱۳۹۴ش.
سلار دیلمی، حمزه بن عبدالعزیز، المراسم فی الفقه الإمامی، قم، منشورات الحرمین، ۱۴۰۴ق.
سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌‌بکر، الدر المنثور فی التفسیر بالمأثور، قم، مکتبة آیةالله مرعشی نجفی (ره)، 1404ق.
شبیری زنجانی، سید جواد، خارج فقه، قم، 27 /3/ 1399
شبیری زنجانی، سیدموسی، جرعه‌ای از دریا، قم، موسسه کتابشناسی شیعه، ۱۳۸۹ش.
شوشتری، محمدتقی، قاموس الرجال، مؤسسة آل البیت (ع) لاحیاء التراث، قم، مؤسسه نشر اسلامی، چاپ 2، ۱۴۱۰ق.
شوکانی، محمدبن علی، نیل الأوطار، مصر، دار الحدیث، ۱۴۱۳ق.
شیرازی، سیدرضا؛ ملکی، محمود، «ارزیابی احادیث به روش «تحلیل فهرستی»: دیدگاه ها و مبانی»، مطالعات قرآن و حدیث، بهار و تابستان 1401ش، ش 30، صص 25-56.
شیبانی، أحمدبن محمد بن حنبل، مسند الإمام أحمدبن حنبل، قاهرة، دار الحدیث، ۱۴۱۶ق.
صدوق، محمدبن علی، المقنع، قم، پیام امام هادی (ع)، ۱۴۱۵ق.
______________، الهدایة (فی الأصول و الفروع)، قم، مؤسسة إمام الهادی (ع)، ۱۴۱۸ق.
______________،عیون أخبار الرضا (ع)، تهران، جهان، بی‌تا.
______________، کمال الدین و تمام النعمة، تهران، دارالکتب الإسلامیة، چاپ 2، ۱۳۹۵ش.
______________، من لا یحضره الفقیه، بیروت، دار الأضواء، چاپ 6، ۱۴۰۵ق.
______________، من لا یحضره الفقیه، قم، مؤسسة نشر إسلامی، چاپ 2، ۱۳۶۳ش.
ضیف، شوقی، الشعر و الغناء فی المدینة و مکة لعصر بنی امیة، قاهره، دارالمعارف، چاپ الطبعة الثالثة، بی‌تا.
طباطبایی، علی بن محمدعلی، ریاض المسائل (ط. القدیمة)، قم، موسسة آل البیت (ع) لإحیاء التراث، ۱۴۰۴ق.
طبری آملی، محمدبن جریر، دلائل الإمامة، قم، موسسة البعثة، ۱۴۱۳ق.
طبری، محمدبن جریر، جامع البیان فی تأویل القرآن، بیروت، مؤسسة الرسالة، ۱۴۲۰ق.
طوسی، محمدبن حسن، الاستبصار فیما اختلف من الأخبار، تهران، دارالکتب الإسلامیة، چاپ 4، ۱۳۶۳ش.
__________________، الفهرست، قم، مکتبة المرتضویة، بی‌تا.
__________________، النهایة فی مجرد الفقه و الفتاوی، بیروت، دار الکتاب العربی، چاپ 2، ۱۴۰۰ق.
__________________، تهذیب الأحکام، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ 4، ۱۳۶۵ش.
__________________، رجال الطوسی، قم، مؤسسه نشر اسلامی، چاپ 3، ۱۴۲۷ق.
__________________، فهرست کتب الشیعة و أصولهم و أسماء المصنفین و أصحاب الأصول، قم، مکتبة المحقق الطباطبائی، ۱۴۲۰ق.
عاملی، محمدجواد بن محمد، مفتاح الکرامة فی شرح قواعد العلامة، قم، مؤسسه نشر اسلامی، ۱۴۱۹ق.
عریضی، علی بن جعفر، مسائل علیّ بن جعفر و مستدرکاتها، مشهد، موسسة آل البیت (ع) لإحیاء التراث، ۱۳۶۸ش.
عسقلانی، ابن حجر، فتح الباری شرح صحیح البخاری، بیروت، دار المعرفة، ۱۳۷۹ش.
علوی کوفی، محمدبن علی، الجامع الکافی فی فقه الزیدیة، یمن، مؤسسه المصطفی الثقافیة، ۱۴۳۵ق.
عمادی حائری، سید محمد، بازسازی متون کهن حدیث شیعه : روش، تحلیل، نمونه، تهران، کتابخانه موزه و مرکز اسناد انقلاب اسلامی، ۱۳۸۸ش.
فخرالمحققین، محمدبن حسن، إیضاح الفوائد فی شرح إشکالات القواعد، قم، اسماعیلیان، ۱۳۸۷ش.
فرامرز قراملکی، احد، روششناسی مطالعات دینی (تحریری نو)، مشهد، دانشگاه علوم اسلامی رضوی، ۱۳۸۷ش.
قرطبی، محمدبن احمد، الجامع لأحکام القرآن، تهران، ناصرخسرو، ۱۳۶۴ش.
کلینی، محمدبن یعقوب، الکافی (اسلامیه)، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ 5، ۱۳۶۳ش.
________________، اصول کافى، قم، اسوه، چاپ 3، ۱۳۷۵ش.
مجلسی، محمدباقر، بحار الأنوار، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، ۱۳۶۸ش.
مددی، سید احمد، (خارج اصول). http://www.ostadmadadi.ir
___________، نگاهی به دریا، قم، موسسه کتابشناسی شیعه، ۱۳۹۳ش.
مصری، عبدالله بن وهب، الموطأ، الدمام، بیروت، دار ابن الجوزی، ۱۹۹۹م.
مفید، محمدبن محمد، المقنعة، قم، مؤسسه نشر اسلامی، چاپ 2، ۱۴۱۰ق.
مقیمی، سیدمحمد، «روش موردکاوی و کاربردهای آن در علوم انسانی»، روششناسی علوم انسانی، 1386ش، جلد 50، شماره 13، صص 71-102.
مکارم شیرازی، ناصر، أنوار الفقاهة (کتاب التجارة)، قم، مدرسة الإمام علی بن أبی طالب (ع)، ۱۴۲۶ق.
منتجبالدین، علی بن عبیدالله، الفهرست، قم، کتابخانه عمومی آیت الله مرعشی نجفی (ره)، ۱۳۶۶ش.
موسوی خلخالی، محمدمهدی، فقه الشیعة (الخمس)، قم، دارالبشیر، ۱۳۸۵ش.
مؤیدی، مجدالدین بن محمد، البلاغ الناهی عن الغناء و آلات المناهی، یمن، مکتبة اهل البیت(ع)، چاپ 2، ۱۴۳۶ق.
میرزایی، احمد، بررسی روایات به روش فهرستی، مشهد، موسسه مطالعات راهبردی علوم و معارف اسلام، ۱۳۹۷ش.
نجاشی، احمدبن علی، رجال النجاشی، قم، مؤسسه نشر اسلامی، چاپ 6، ۱۳۶۵ش.
نیسابوری، مسلم بن حجاج، المسند الصحیح، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، ۱۳۷۴ش.
)