نوع مقاله : پژوهشی
نویسندگان
1 استادیار گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه کاشان
2 دانشجوی دکتری رشته علوم قرآن و حدیث دانشگاه کاشان.
3 کارشناس ارشد رشته تاریخ تشیع دانشگاه پیام نور کاشان
چکیده
در این پژوهش، کوشش شده تا با بررسی ساختار و چارچوب حاکم بر «اصول الکافی»، اثرگذاری پیشینیان بر کلینی در تبویب و تدوین این کتاب، واکاوی شود. با همین هدف و با روش توصیفی-تحلیلی، به بررسی ساختار حاکم بر چینش روایات و نظریه «اقتباس» یا «ابتکار» کلینی در تدوین اصول کافی، پرداخته شده است. نگارنده در این پژوهش، تلاش می‌کند تا نشان دهد که روش موضوع‌محور کلینی در چینش احادیث- در مقابل کتب حدیثی مُسندی- از جنبه ساختاری- هرچند در مواردی ابداعی- بیشتر تأثیر گرفته از پیشینیان بوده است. در این مسیر، کلینی از «المحاسن» احمدبن‌خالد برقی و «بصائرالدرجات» محمدبن‌حسن صفار، بهره جسته است. همچنین برخلاف نظر برخی از مستشرقان که تدوین اصول الکافی را متأثر از جریان عقل‌گرای حوزه حدیثی بغداد می‌دانند، این پژوهش نشان می‌دهد که اصول الکافی، نمودار جریان نص‌گرای حوزه حدیثی قم بوده است.
کلیدواژه‌ها
استرآبادی، محمدامین، الفوائد المدنیه، محقق: رحمت‌الله رحمتی اراکی، قم، جماعه المدرسین فی حوزه العلمیه بقم، 1426ق.
اصفهانی، محمدحسین، نهایه الدرایه فی شرح الکفایه، محقق: موسسه آل البیت لاحیاء التراث، بیروت، موسسه آل البیت، 1429ق.
اردبیلی، محمدبن‌علی، جامع الرواه و الازاحه الاشتباهات عن الطرق و الاسناد، بیروت، دارالاضواء، 1403ق.
برقی، احمدبن‌خالد، المحاسن، تحقیق: سیدمهدی رجائی، قم، المعاونیه الثقافیه لجمع العالمی لاهل البیت، 1413ق.
بروجردی، سیدحسین، اسانید کتاب الکافی، تحقیق: محمود دریاب، قم، موسسه آیه الله العظمی بروجردی، 1385ش.
______________، تجرید الاساتید، مشهد، بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی، 1409ق.
تهرانی، محمدمحسن، الذریعه الی تصانیف الشیعه، بیروت، دارالضواء، 1403ق.
حبیب العمیدی، سیدثامر هاشم، الشیخ کلینی البغدادی و کتابه الکافی:الفروع، قم، مکتب الاعلام الاسلامی، 1414ق.
حجت، هادی، جوامع حدیثی شیعه، تهران، سمت، 1388ش.
حسین‌پوری، امین، کاوشی درباره تبویب الکافی، قم، دارالحدیث، 1387ش.
حلی، یوسف‌بن‌مطهر، خلاصه الاقوال (رجال علامه حلی)، قم، منشورات رضی، 1402ق.
حمادی، عبدالرضا و دیگران، «الکافی و گفتمان حدیثی قم»، علوم حدیث، 1390ش، سال هفدهم، شماره چهارم، صص 98-113.
خوانساری، محمدباقر، روضات الجنات فی احوال العلماء و السادات، تهران، مکتبه اسماعیلیان، 1390ق.
سبحانی، جعفر، اصول الحدیث و احکامه فی علم الدرایه، بی‌جا، دار احیاء التراث العربی، بی‌تا.
شفیعی، سیدعلی، بررسی ویژگی‌های کتاب کافی روش کلینی در آن، قم، دارالحدیث، 1387ش.
شولر، گریگور، شفاهی و مکتوب در نخستین سده‌های اسلامی، مترجم: نصرت نیل‌ساز، بی‌جا، حکمت، 1393ش.
صالح، صبحی، علوم الحدیث و مصطلحه، قم، منشورات رضی، 1363ش.
صفار، محمدبن‌حسن، بصائر الدرجات فی فضائل آل محمد، مصحح: حاج میرزا محسن کوچه باغی، قم، منشورات مکتبه آیت‌الله مرعشی، 1404ق.
صدوق، محمدبن‌علی، من لایحضره الفقیه، تصحیح: علی‌اکبر غفاری، قم، جماعه المدرسین فی حوزه العلمیه، بی‌تا.
طباطبایی، سیدکاظم و رضاداد، علیه، «جامع‌نویسان پیش از کلینی»، قم، ویژه کنگره بین‌المللی ثقه الاسلام کلینی، بهار 1388ش، شماره اول، صص 9-35.
طوسی، محمدبن‌حسن، الفهرست، قم، موسسه نشرالفقاهه، 1417ق.
عاملی، بدرالدین‌بن‌احمد، الحاشیه علی اصول الکافی، محقق: علی فاضلی، قم، دارالحدیث، 1383ش.
فرزندوحی، جمال و دیگران، «اعتبارسنجی منابع کتاب الکافی»، سراج منیر، 1391ش، دوره سوم، صص 114-145.
کلینی، محمدبن‌یعقوب، الکافی، تصحیح: علی‌اکبر غفاری، تهران، دارالکتب الاسلامیه، چاپ پنجم، 1363ش.
لطفی، سیدمهدی، «روش شیخ کلینی در طبقه‌بندی روایات کافی»، دوفصلنامه مطالعات قرآن و حدیث، بهار و تابستان 1393ش، شماره دوم، صص 145-171.
مسعودی، عبدالهادی، روش فهم حدیث، تهران، سمت، 1384ش.
معارف، مجید، تاریخ عمومی حدیث با رویکرد تحلیلی، تهران، کویر، 1393ش.
________، جوامع حدیثی اهل سنت، تهران، سمت، 1383ش.
نجاشی، احمدبن‌علی، فهرست مصنفی اسماء الشیعه (رجال النجاشی)، تحقیق: سیدموسی شبیری زنجانی، قم، موسسه نشر اسلامی، چاپ پنجم، 1416ق.
نیومن، آندرو، دوره شکل‌گیری تشیع دوازده امامی (گفتمان حدیثی میان قم و بغداد)، مترجمان: مهدی ابوطالبی و دیگران، قم، شیعه‌شناسی، 1386ش.
)