نویسندگان

1 استادیار گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه شاهد

2 استادیار گروه فقه و حقوق دانشگاه شاهد

3 استادیار گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه شاهد.

چکیده

از مهمترین تلاش‌ها در آستان روایات- که مورد تأکید معصومان (ع) بوده است- کوشش برای فهم معنای صحیح آن‌ها است. این مهم زمانی اهمیت دو چندانی خواهد داشت که معنای روایتی دشوار باشد یا به بد فهمی دچار گردد. نمونه این نوع روایات، یکی از فقرات سخنان پیامبر (ص): «أَنْ لَا یوطِئْنَ فُرُشَکُمْ» می‌باشد که در خطبه حجة‌الوداع ایراد گردیده است. عزیزه حبری از فعالان نظریه فمینیسم اسلامی- قرآنی، فقره مذکور را در معنای زنا تبیین کرده است و ضرب زن در آیه 34 سوره نساء را صرفاً زمانی جایز دانسته که زن به زنا دچار شود. از این‌رو پژوهش حاضر با روش توصیفی- تحلیلی در پی پاسخ به این سؤال برآمده که تحلیل معنای «ایطاء الفُرُش» در «أَنْ لَا یوطِئْنَ فُرُشَکُمْ» در روایات نبوی (ص) چگونه است؟ یافته‌های تحقیق حکایت از آن دارد که سخن پیامبر (ص) ناظر بر رفتاری معروف در میان عرب است، طبق این عادت، زنان با مردان بیگانه سخن می‌گفتند و آن را ناروا نمی‌دانستند. چون آیه حجاب فرود آمد، زنان در پرده حجاب قرار گرفتند و مردان از گفتگو و مجالست با زنان نهی شدند. البته نهی از سخن گفتن زن و مرد بیگانه به شکل گفتگوها و تعاملات رایج و عادی در جامعه آن روز نبوده است بلکه احتمالا سخن گفتنی همراه با طرح دوستی و آلوده شدن به گناه بوده است.

کلیدواژه‌ها

قرآن کریم.
آل‌غازى، ملاحویش عبدالقادر، بیان المعانى، دمشق، مطبعة الترقى، 1382ق.
آلوسی، سیدمحمود، روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم‌، بیروت، دارالکتب العلمیه، 1415ق.
ابن‌اثیر جزری، مبارک بن محمد، النهایة فی غریب الحدیث و الأثر، محقق: محمود محمد طناحى، قم، موسسه مطبوعاتی اسماعیلیان‏، 1367ش.
ابن‌حجر عسقلانی، أحمد بن علی، الإصابة فی تمیز الصحابة، تحقیق: عادل أحمد عبد الموجود و علی محمد معوض، بیروت، دار الکتب العلمیة، 1415ق.
ابن‌حزم أندلسی، أبومحمد علی بن أحمد، المحلى بالآثار، بیروت، دار الفکر، بی‌تا.
ابن درید، محمد بن حسن، جمهرة اللغة، بیروت، دار العلم، 1988م.
ابن‌سعد، محمد بن سعد البصری، الطبقات الکبرى، بیروت، دار صادر، بی‌تا.
ابن‌سیده، على بن اسماعیل، المحکم و المحیط الأعظم، بیروت، دار الکتب العلمیة، 1421ق.
ابن‌شعبه حرانى، حسن بن على، تحف العقول، قم، جامعه مدرسین، 1404ق.
ابن عبدالبر، یوسف بن عبدالله، جامع بیان العلم وفضله، بیروت، دار الکتب العلمیة، 1398ق.
ابن‌فارس،‏ أحمد، معجم المقاییس اللغة، محقق: عبد السلام محمد هارون، قم، مکتب الاعلام الاسلامی‏، 1404ق.‏
ابن‌ماجه قزوینی، محمد بن یزید، السنن، تحقیق: محمد فؤاد عبد الباقی، بیروت، دار الفکر، بی‌تا.
ابن‌منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، بیروت، دار صادر، 1414ق.
أبوداود، سلیمان بن أشعث سجستانی، السنن، بیروت، دارالفکر، 1410ق.
ازهرى، محمد بن احمد، تهذیب اللغة، بیروت، دار احیاء التراث العربی‏، 1421ق.
بغدادى، علاء الدین على بن محمد، لباب التاویل فى معانى التنزیل، بیروت، دار الکتب العلمیة، 1415ق.
بیهقی، أحمد بن حسین، السنن الکبرى، بیروت، دارالفکر، بی‌تا.
ترمذی، محمد، السنن، تحقیق و تصحیح: عبدالرحمن محمد عثمان، بیروت، دار الفکر، 1403ق.
جوادی آملی، عبدالله، تسنیم، قم، اسراء، 1389ش.
حاکم نیشابوری، محمد بن عبدالله ، المستدرک علی الصحیحین، بیروت، دارالفکر، بی‌تا.
حمیرى، نشوان بن سعید، شمس العلوم، دمشق، دار الفکر، 1420ق.
خطابی، أبوسلیمان حمد بن محمد، معالم السنن، حلب، المطبعة العلمیة، 1351ق.
ذهبی، شمس الدین، تاریخ الإسلام، بیروت، دار الکتاب العربی، 1407ق.
__________، تذکرة الحفاظ، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، بی‌تا.
__________، میزان الاعتدال، تحقیق: علی محمد البجاوی، بیروت، دار المعرفة، 1382ق.
رازی، محمد بن ادریس، الجرح و التعدیل، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، 1371ق.
راغب اصفهانى، حسین بن محمد، المفردات فی غریب القرآن، بیروت، دارالعلم، 1412ق.
زبیدی، محمد مرتضى، تاج العروس من جواهر القاموس، محقق: على هلالى و على سیرى، ‏بیروت‏، دارالفکر، 1414ق.‏
زحیلی، وهبة بن مصطفی، التفسیر المنیر فی العقیدة والتشریع والمنهج‌، دمشق، دارالفکر المعاصر، 1418ق.
زمخشرى، محمود، الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل، بیروت، دار الکتاب العربی‏‏، 1407ق.
سیوطی، عبدالرحمان بن ابی‌بکر، الدر المنثور فی تفسیر المأثور‌، قم، کتابخانه آیت‌الله مرعشی نجفی، 1404ق.
_________________، الدیباج شرح صحیح مسلم بن الحجاج، المملکة العربیة السعودیة، دار ابن عفان للنشر والتوزیع، 1416ق.
_________________، مصباح الزجاجة، کراتشی، قدیمی کتب خانه، بی‌تا.
شیبانی، أحمد بن محمد، المسند، بیروت، دار صادر، بی‌تا.
صدوق، محمد بن علی، الخصال، قم، جامعه مدرسین‏، 1362ش.
____________، معانی الأخبار، محقق: على‌اکبر غفارى، قم، دفتر انتشارات اسلامى‏، 1403ق‏.
طباطبایى، سید محمدحسین، المیزان فى تفسیر القرآن‏، قم، دفتر انتشارات اسلامى، 1417ق.
طبرسى، فضل بن حسن، مجمع البیان فى تفسیر القرآن، تهران، انتشارات ناصرخسرو، 1372ش.
طبری، محمد بن جریر، جامع البیان فی تفسیر القرآن، بیروت، دار المعرفة، 1412ق.
طریحی، فخر الدین بن محمد، مجمع البحرین، ‏تهران، ‏مرتضوى، 1375ش.
طوسى، محمد بن حسن، التبیان فى تفسیر القرآن، بیروت، دار احیاء التراث العربى، بی‌تا.
طیبی، حسین بن عبدالله، الکاشف عن حقائق السنن، ریاض، مکتبة نزار مصطفى الباز، 1417ق.
عباد، عبدالمحسن، شرح سنن أبیداود، بی‌جا، بی‌نا، بی‌تا.
عروسی حویزی، عبدعلی بن الجمعة، تفسیر نورالثقلین، قم، انتشارات اسماعیلیان، 1415ق.
عظیم‌آبادی، محمد شمس‌الحق، عون المعبود، بیروت، دار الکتب العلمیة، 1415ق.
عیاض، ابن موسى بن عیاض، اکمال المعلم بفوائد کتاب مسلم، مصر، دار الوفاء، 1419ق.
فخر رازى‏، محمد بن عمر، مفاتیح الغیب، بیروت، دار احیاء التراث العربی، 1420ق.
فراهیدى، خلیل بن أحمد‏، کتاب العین، قم، نشر هجرت، 1409ق.‏
فضل‌الله، سیدمحمدحسین، تفسیر من وحی القرآن، بیروت، دارالملاک للطباعة والنشر، 1419ق.
فیروزآبادی، محمد بن‌ یعقوب، القاموس المحیط، بیروت، دارالکتب العلمیة، 1415ق‏.
فیض کاشانی، محسن، التفسیر الصافی، تحقیق: حسین اعلمی، تهران، مکتبة الصدر، 1416ق.
فیومى‏، احمد بن محمد، المصباح المنیر فى غریب الشرح الکبیر للرافعى، قم، موسسه دار الهجرة، 1414ق.
قرطبی‌، محمد بن احمد، الجامع لأحکام القرآن‌، تهران، انتشارات ناصرخسرو، 1364ش.
قشیری، مسلم بن حجاج، الصحیح، لبنان، بیروت، دار الفکر، بی‌تا.
قمی، علی بن ابراهیم، تفسیر القمی، مصحح: طیب موسوی جزایری، قم، دار الکتاب، 1367ش.
کوفی، عبدالله بن محمد بن أبی شیبة، المصنف، بیروت، دار الفکر، 1409ق.
مازری، ابوعبدالله محمد بن علی، المعلم بفوائد کتاب مسلم، تونس، الدار التونسیة للنشر، 1988م
مبارکفوری، عبدالرحمان بن عبدالرحیم، تحفة الأحوذی، بیروت، دار الکتب العلمیة، 1410ق.
مجلسی‏، محمدباقر، مرآة العقول فی شرح أخبار آل الرسول، تهران‏، دارالکتب الإسلامیه، 1404ق.‏
‏_________، ملاذ الأخیار فی فهم تهذیب الأخبار، محقق: مهدى رجائى،‏ قم، کتابخانه آیت‌الله مرعشی نجفی، 1406ق.‏
مدنى، على‌خان بن احمد، الطراز الاول‏، مشهد، موسسة آل البیت (ع) لاحیاء التراث، 1384ش. ‏
مدینی، أبوموسى محمد بن عمر، المجموع المُغیث فی غریبی القرآن والحدیث، مکه، جامعة أم‌القرى، 1408ق.
مزی، جمال‌الدین یوسف، تهذیب الکمال، بیروت، مؤسسة الرسالة، 1406ق.
میرداماد، سید محمدباقر، الرواشح السماویة، قم، دار الحدیث، 1422ق.
نسائی، احمد بن شعیب، السنن الکبرى، بیروت، دار الکتب العلمیة، 1411ق.
____________، الضعفاء والمتروکین، بیروت، انتشارات دار المعرفة، 1406ق.
نووی، یحیی بن شرف، شرح صحیح مسلم، بیروت، دار الکتاب العربی، 1407ق.
Hibri, Aziza, An Islamic Perspective on Domestic Violence, Berkeley, Berkeley Electronic Press, 2003.