نوع مقاله : پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه منطق فهم دین/ پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی

چکیده

آمیختگی روایات صحیح و مردود، سبب شده است تا متخصصین به دنبال روش تمایز و اعتبارسنجی روایات بروند، یکی از عناصری که در تشخیص اعتبار روایات دخیل است، قرائن صدور روایت است، مسأله این مقاله، چگونگی کشف اسباب صدور احادیث است. برای کشف فضای صدور، ده مرحله عرضه گردیده است مانند: احراز تام بودن روایت مورد نظر، کشف خانواده حدیثیِ آن، مقایسه با محکمات عقلی و نقلی و عمومات فوقانی، بررسی لحن روایت، بررسی شرایط زمانی و مکانیِ معصومی که روایت از او صادر شده است، بررسی شرایط اولین راویی که روایت از او نقل شده است، تأیید یا منتفی کردن احتمال تقیه، تأیید یا منتفی کردن احتمال قضیه شخصیه بودنِ روایت. در این مقاله، مراحلی که باید در موارد فوق طی شود به‌صورت قدم‌به‌قدم آمده است که در صورت اجرای تمام مراحل، می‌توان براساس ضوابط علوم حدیث، حکم به اعتبار محتوایی حدیث کرد و برای استظهار از آن اقدام نمود.

کلیدواژه‌ها

ابن قولویه، کامل الزیارات، نجف، دارالمرتضی، 1356ش.
ابن‌شعبه حرانی، حسن‌بن‌علی، تحف العقول، قم، جامعه مدرسین، 1404ق.
اسعد، طارق اسعد، علم اسباب ورود الحدیث و تطبیقاته عند المحدثین و الاصولیین، بیروت، دار ابن‌حزم، 1422ق.
دارمی، امام محمد، سنن، عربستان، دارالمغنی، 1421ق.
انصاری، مرتضی، فرائدالاصول (رسائل)، قم، مجمع الفکر الاسلامی، 1428ق.
حاجی، حمزه، «گونه‌شناسی اعتبار و معایب سبب ورود حدیث»، علوم حدیث، 1388ش، شماره 54، صص 52-79.
حر عاملی، محمدبن‌حسن، وسائل الشیعه، قم، موسسه آل‌البیت، 1409ق.
شیرازی، سیدصادق، بیان الفقه فی شرح عروه الوثقی، قم، دارالانصار، 1426ق.
صدوق، محمدبن علی، امالی، تهران، کتابچی، 1376ش
_______________، معانی الاخبار، قم، جامعه مدرسین حوزه علمیه، 1403ق.
صفاری، سعدی، «تاثیر شناخت زمینه‌های صدور در فهم حدیث»، علوم حدیث، 1384ش، شماره 35، صص 101-124.
طباطبایی، سیدمحمدکاظم، منطق فهم حدیث، قم، موسسه امام خمینی، 1390ش.
طوسی، محمدبن­حسن، تهذیب­الاحکام، تهران، نشر صدوق، 1417ق
_______________، الاستبصار فیما اختلف من الاخبار، تهران، دارالکتب الاسلامیه، 1390ق
علی اکبریان، حسنعلی، معیارهای بازشناسی احکام ثابت و متغیر در روایات، قم، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، 1388ش.
کاردان‌پور، محمدحسن، «معیارهای شناخت احادیث تقیه آمیز»، علوم حدیث، 1390ش، شماره 59، صص 193-206.
کلینی، محمدبن‌یعقوب، الکافی، قم، دارالحدیث، 1429ق.
مجلسی، محمدتقی، بحارالانوار، بیروت، داراحیاءالتراث العربی، 1403ق.
محققیان، حسین، «مخاطب مستقیم حدیث و تاثیر آن بر صدور، فهم و حجیت روایات»، حسنا، 1392ش.، شماره 18، 99-124.
مسلم نیشابوری، صحیح الحدیث، مصر، دارالحدیث، 1412ق.
معارف، مجید، «رابطه تاریخ و فهم و نقد حدیث»، پژوهش دینی، 1385ش، شماره 14، صص 53-70.
مفید، تصحیح اعتقادات الامامیه، بیروت، درگاهی، 1414ق.
نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام فی شرح شرایع الاسلام، بیروت، دار احیاء التراث العربی، بی‌تا.
نراقی، احمد، عوائدالایام فی بیان قواعد الاحکام و مهمات مسائل الحلال و الحرام، قم، بوستان کتاب، 1375ش.
نوری، حسین­بن­محمدتقی، مستدرک­الوسائل و مستنبط المسائل، بیروت، موسسه آل­البیت، 1408ق