نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دوره دکتری علوم قرآن و حدیث پردیس بین الملل دانشگاه فردوسی مشهد.

2 دانشیار دانشگاه فردوسی مشهد

3 استاد گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه فردوسی مشهد

چکیده

کلینی در باب «أَنَّ الْإِیمَانَ لَا یَضُرُّ مَعَهُ سَیِّئَةٌ» از کتاب الایمان و الکفر الکافی، دو روایت آورده است که می‌توان از آن دو این‌گونه هم برداشت کرد که با وجود ایمان، گناه به سعادت آدمی آسیبی نمی‌رساند. در نگاه اولیه، این آموزه با مفهوم آیات قرآن و روایات «باب الذنوب کتاب ایمان و الکفر الکافی»، که رستگاری را در همراهی ایمان با عمل صالح می‌داند، در تعارض است. مسأله اساسی این است که، چون قرآن و روایات سرچشمه واحدی دارند، وجود تعارض در آن‌ها، قابل قبول نیست و باید برای حل آن، چاره‌ای اندیشید. مساله دیگر بعد فرهنگی و بد آموزی‌هایِ احتمالی رفتاری و عملی این نوع برداشت از روایات است. در این مقاله به روش تحلیلی- انتقادی، روایات مورد بحث دو باب کتاب الکافی، از نظر سندی و محتوایی بررسی شده و تعارض اولیه در نهایت حل شده است و نتیجه نهایی این که، عنوانی که کلینی برای باب یاد شده «أَنَّ الْإِیمَانَ لَا یَضُرُّ مَعَهُ سَیِّئَةٌ» برگزیده، سبب برداشت نادرست برخی افراد از این دسته روایات شده است و نگاه مجموعی به روایات شیعه در این موضوع، نشان می‌دهد که میان دو باب مذکور در کتاب کافی در واقع تعارضی وجود ندارد.

کلیدواژه‌ها

قرآن کریم.
ابن شهر آشوب، محمد‌بن علی‌، معالم العلماء، نجف، منشورات المطبعه الحیدریه، 1380ق.
ابن فارس، احمد، معجم مقاییس اللغة، قم، انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی، 1404ق.
ابن قولویه، جعفربن محمد، کامل الزیارات، ترجمه: محمدجواد ذهنی تهرانی، تهران، انتشارات پیام حق، چاپ پنجم، 1383ش.
ابن عاشور، محمدطاهر، تفسیر التحریر و التنویر، تونس، دار سُحنُون للنشر و التوزیع، بیتا.
ابن منظور، محمد‌بن مکرم، لسان العرب، قم، نشر ادب الحوزه، چاپ دوم، 1405ق.
برقی، احمد بن محمد، محاسن، قم، دارالکتب الاسلامیه، چاپ دوم، بیتا.
بهبودی، محمدباقر،صحیح الکافی، تهران، دارالکتب الاسلامیه، 1385ش.
حسینی بغدادی، سید محمد، المعین علی معجم الرجال الحدیث، مشهد، بنیاد پژوهشهای اسلامی، 1415ق.
حرعاملی، محمدبن الحسین، وسائل الشیعه، تهران، المطبعه الإسلامیه،چاپ سوم، 1396ق.
حلی، حسن‌بن یوسف،‌ مناهج الیقین فی اصول الدین، مشهد، بنیاد پژوهشهای اسلامی آستان قدس رضوی، چاپ دوم، 1388ش
__________________، خلاصة الأقوال، قم، نشر الفقاهه، 1431ق.
خدامیان، مهدی، الصحیح فی فضل الزیارة الرضویه، مشهد، بنیاد پژوهشهای اسلامی آستان قدس رضوی، 1391ش.
راغب اصفهانی، حسین‌بن محمد، مفردات فی الفاظ قرآن، تهران، انتشارات مرتضوی،چاپ سوم، 1383ش.
صدوق، محمد بن علی، من لا یحضره الفقیه، تهران، دارالکتب الاسلامیه، چاپ سوم، 1394ش.
فراهیدی، خلیل‌بن احمد، العین، قم، نشر هجرت، چاپ دوم،1410ق.
فیروزآبادی، محمدبن یعقوب، القاموس المحیط، بیروت، دارالجیل، بیتا.
قرشی، علی اکبر، قاموس قرآن، تهران، دارالکتب الاسلامیه، چاپ دوازدهم، 1387ش.
طباطبایی، سید محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، تهران، بنیاد علمی فرهنگی علامه طباطبایی، چاپ پنجم،1370ش.
طباطبایی بروجردی، سید حسین، جامع احادیث الشیعه، قم، المطبعه العلمیه، 1366ش.
طریحی، فخرالدین، مجمع البحرین، تهران، کتابفروشی مرتضوی، چاپ دوم، 1416ق.
طوسی، محمد‌بن حسن، الفهرست، قم، موسسه نشر الفقاهه، چاپ چهارم، 1435ق.
________________، الرجال، قم، موسسه النشر الإسلامی، چاپ پنجم، 1430ق.
________________، الامالی، قم، موسسه النشرالاسلامی، چاپ دوم، 1383ش.
کلینی، محمد‌بن یعقوب‌، اصول کافی، تهران، انتشارات چهارده معصوم، بیتا.
مازندرانی، محمد صالح، شرح اصول کافی، بیروت، دارإحیاء التراث العربی، چاپ دوم، 1429ق.
مجلسی، محمدباقر، مرآۀ العقول، تهران، دارالکتب الاسلامیه، چاپ دوم، 1404ق.
____________، بحارالانوار، بیروت، داراحیاء التراث العربی، چاپ دوم، 1403ق.
محمدی ری‌شهری، محمد، منتخب میزان الحکمه، قم، سازمان چاپ و نشر دارالحدیث، چاپ سوم، 1384ش.
مشکور، محمدجواد، فرهنگ فرق اسلامی، مشهد، بنیاد پژوهشهای اسلامی آستان قدس رضوی، چاپ دوم، 1375ش.
مصباح یزدی، محمدتقی، به سوی او، قم، موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره)، چاپ سوم، 1383ش.
____________________، سیمای سرافرازان، قم، موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره)، 1392ش.
____________________، حکیمانه‌ترین حکومت، قم، موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره)، 1395ش.
____________________، کاوش‌ها و چالش‌ها، قم، موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره)، 1380ش.
مصطفوی، حسن، التحقیق فی کلمات القرآن، تهران، مرکز الکتاب للترجمه و النشر،1402ق.
مطهری، مرتضی، مجموعه آثار، تهران، انتشارات صدرا، چاپ پنجم، 1373ش.
مغنیه، محمدجواد، التفسیر الکاشف، قم، بوستان کتاب، 1383ش.
موسوی خویی، سید ابوالقاسم، معجم رجال الحدیث، بیجا، 1413ق.
موسوی سبزواری، سید عبدالأعلی، مواهب الرحمان فی تفسیر القرآن، بیجا، دفتر آیت الله العظمی سبزواری، 1418ق.
نجاشی، ابوالعباس احمدبن علی، الرجال النجاشی، قم، موسسه النشر الاسلام، چاپ دهم، 1432ق.