مطالعات فهم حدیث

شماره جاری

بر اساس شماره‌های نشریه

بر اساس نویسندگان

بر اساس موضوعات

نمایه نویسندگان

نمایه کلیدواژه ها

درباره نشریه

اهداف و چشم انداز

اعضای هیات تحریریه

اصول اخلاقی انتشار مقاله

بانک ها و نمایه نامه ها

پیوندهای مفید

پرسش‌های متداول

فرایند پذیرش مقالات

اطلاعات آماری نشریه

اخبار و اعلانات

«تحلیل فقه‌الحدیثی روایات نهی‌تعلیم ‌کتابت ‌به زنان»

نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه بین المللی امام خمینی (ره)

2 کارشناسی ارشد علوم قرآن و حدیث.

چکیده

زنان به عنوان نیمی ­از جمعیت انسانی، همواره به نحو مستقیم یا غیر مستقیم، مورد توجه و یا خطاب بسیاری از آیات قرآنی و روایات معصومان (ع) بوده­اند، هرچند در اغلب آموزه­های دینی دیگر نیز در کنار مردان به طور عام مورد عنایت هستند. دربسیاری از آیات و روایات از زنان به نیکی یاد و توصیه های ارزنده­ای در استیفای حقوقشان گردیده، اما در مواردی هرچند اندک به ویژه در پاره­ای از روایات، دستورها ویا نهی­هایی برایشان صورت گرفته­ که گاه طبیعی و منطقی و گاهی هم مشکوک و شبهه­انگیز می­نماید و بوی جعل یا تحریف از آن به مشام نکته­بینان می­رسد. یکی از این بازداشتن­ها، «نهی تعلیم کتابت به زنان» است که با اشکال مختلف؛ تلویحاً و تصریحاً در میان کتب سنی و شیعی دیده می­شود. این مقاله، با به کاربستن قواعد حدیث­شناسی و واکاوی قرینه­های موجود، به تحلیل متنی و محتوایی آن احادیث می­پردازد. از طرفی صدور این نهی و امثال این نواهی در فضای خاص اجتماعی و محدود صدر اسلام که افراد و به ویژه زنان، بی­بهره از مهارت خواندن و نوشتن بودند و غالباً فرهنگ شفاهی بر مراودات مردم چیره بود و نگارش چندان کاربرد عملی نداشت و چه ­بسا پرداختن به این امر نه چندان ضروری، آنها را از اموری خطیر که تکالیف اصلی ایشان بود باز­می­داشت و مفاسدی را بر زندگی معمولشان بار می­ساخت، امری معقول و محتمل است و از طرف دیگر این احتمال هم می­رود که شاید باورهای سنتی و عرف مردسالار جامعه بدوی و نه احکام و آموزه­های دینی منشاء اصلی این آموزه­ها بوده است. در هر صورت این روایات، حتی در صورت احتمال صحت صدورشان از معصوم (ع)، دلالتی بر حجیت این نهی در مقاطع بعدی تاریخی و جوامع متکثر آینده نخواهد داشت.

کلیدواژه‌ها

مراجع
قرآن کریم.
ابن أبی الحدید، عبد الحمید، شرح نهج البلاغه، قم: مکتبة آیة الله المرعشی النجفی، 1404ق.‏
ابن الإخوة ، ضیاء الدین محمد،  آئین شهرداری، ترجمه : جعفر شعار، تهران: بنگاه نشر و ترجمه ، 1360ش.
ابن اشعث، محمد بن محمد، الجعفریات(الاشعثیات)، تهران: مکتبه النینویه الحدیثه، بی­تا.
ابن حبان، المجروحین، بی­جا، بی­نا، بی­تا.
ابن حجر، لسان المیزان، بیروت: موسسه للعلمی، چاپ سوم، 1971م.
ابن عساکر،تاریخ مدینة دمشق، بیروت: دارالفکر للطباعه و النشر و توزیع، 1415ق.
ابن عدی، عبد الله، الکامل، بیروت: دارالفکر للطباعه و النشر و توزیع، 1988م.
بحرانی، ابن میثم، شرح نهج البلاغه، بی­جا، بی­نا، بی­تا.
بحرانى، سید هاشم بن سلیمان، البرهان فی تفسیر القرآن، قم، انتشارات بعثت، 1374ق.
بغدادی، خطیب،تاریخ بغداد، بیروت: دارالکتب العلمیه، 1997م.
بلاذری، احمد،انساب الاشراف، بیروت: دارالعلمیه، چاپ نهم، 1983م.
ثعلبی، ابو اسحاق،  تفسیر ثعلبی، بیروت: دارالتراث العربی، 2002م.
اصفهانی،حافظ ابونعیم،  ذکر أخبار إصبهان، بریل لیدن المحروسه، 1934م.
حسینى شاه عبدالعظیمى، حسین، تفسیر اثنا عشری، تهران، انتشارات میقات، 1363ش.
حر عاملی، محمد بن حسن، امل الامل، بغداد: ناشر احمد حسینی، 1385ق.
.................................................، ‏وسائل الشیعة، قم، مؤسسة آل البیت علیهم السلام، 1409 ق.
ذهبی، شمس الدین، میزان الاعتدال، بیروت، دارالفکر للطباعه و النشر و توزیع، بی­تا.
رامهرمزی، حسن بن عبدالرحمن،  الحد الفاصل، بیروت، درالفکر، چاپ سوم، 1404ق.
راوندى کاشانى، فضل الله بن على،النوادرللراوندی، قم:  دارالکتاب، بی­تا.
سمعانی، ابومظفر، تفسیر السمعانی، ریاض، دارالوطن، 1997م.
سیستانی، سیدعلی،  استفتاءات، بی­جا، بی­نا، بی­تا.
شوکانی، محمد، نیل الأوطار،بیروت، دارالجلیل، 1973م.
دشتی، محمد، ترجمه نهج البلاغه،  قم، هجرت، 1414ق.
صدوق، محمد بن علی، من لا یحضره الفقیه، قم، دفتر انتشارات اسلامى، 1413ق.
صولی، أبو بکر محمد بن یحیى، أدب الکُتّاب،بغداد: المکتبة العربیة، 1341ق.  
طبرسى، حسن بن فضل،مکارم الأخلاق، الشریف الرضی، قم،1370ش.
طبرسی، فضل بن حسن،مجمع البیان لعلوم القرآن، تهران، انتشارات ناصر خسرو، چاپ سوم، 1372ش.
فیض کاشانی، محمد،الوافی، اصفهان، کتابخانه امام أمیر المؤمنین علی (ع)، 1406ق.
.....................................،تفسیر الصافی،مکتبه الصدر، تهران، 1415ق.
قرطبی، ابوعبدالله، تفسیر القرطبی، دارالحیاء تراث العربی، بیروت، لبنان، 1985م.
کلینی، محمد بن یعقوب،الکافی، تهران، دارالکتب الإسلامیة، چاپ چهارم، 1407ق.
کوفی، ابن أبی شیبة،المصنف، دارالفکر للطباعه و النشر و توزیع ، بیروت، لبنان، 1989م.
مجلسى، محمدتقى، لوامع صاحبقرانى، قم، مؤسسه اسماعیلیان، چاپ دوم، 1414ق.
مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران: دار الکتب الإسلامیة، 1374ش.
معماری، داود،مبانی و روش های نقد متن حدیث از دیدگاه اندیشوران شیعه، قم: بوستان کتاب، چاپ سوم، 1390ش.
مطالعات فهم حدیث
دوره 3، شماره 1 - شماره پیاپی 5
اسفند 1395
صفحه 27-49
فایل ها
هم رسانی
ارجاع به این مقاله
آمار