چکیده
پس از قرآن کریم، مهمترین منبع شناخت شریعت و دستیابی به آموزه‌های اسلامی در حوزه‌هایی مانند عقاید، احکام فقهی، اخلاق و سیره، روایات و احادیث منسوب به پیامبر (ص) و ائمه (ع) است. با این حال، در منابع حدیثی اهل سنت، شماری از روایات وجود دارند که با معیارهای پذیرش حدیث ـ از جمله سازگاری با عقل، قرآن و سنت قطعی ـ در تعارضند. یکی از مصادیق بحث‌برانگیز، روایت «درگیری حضرت موسی (ع) با فرشته مرگ» است که در منابع متعدد اهل سنت با اسناد و متون گوناگون نقل شده است. تناقضات موجود در محتوای این روایت ـ از جمله تصویرپردازی غیرمنطقی از تعامل فرشته مرگ با پیامبر الهی، ناسازگاری با آموزه‌هایی مانند عصمت انبیا، اخلاق پیامبرانه و التزام به اطاعت از فرامین الهی ـ لزوم واکاوی تاریخی و سندشناختی این حدیث را آشکار می‌سازد. این پژوهش با روش تاریخ‌گذاری سند و متن، خاستگاه شکل‌گیری و سیر تطور روایت مذکور را بررسی می‌کند. با تحلیل تطبیقی متون مشابه، دسته‌بندی نسخه‌های مختلف، ترسیم شبکه اسنادی و شناسایی حلقه‌های مشترک اصلی و فرعی در زنجیره راویان، نتایج نشان می‌دهد که زمان جعل این حدیث به نیمه دوم قرن اول هجری و هم‌زمان با دوره حیات ابوهریره بازمی‌گردد. افزون بر این، از منظر نقد محتوایی، روایت یادشده با مبانی کلامی اسلام (مانند عصمت انبیا)، اصول اخلاقی و منطق دینی در تضاد است و حتی در چارچوب آموزه‌های عهدین نیز فاقد پشتوانه است. بنابراین، با توجه به ناسازگاری‌های سندی و متنی، انتساب این روایت به پیامبر اکرم (ص) فاقد اعتبار علمی و دینی است.
کلیدواژه‌ها
موضوعات
)