• ثبت نام
  • ورود به سامانه
  • English

مطالعات فهم حدیث

  1. صفحه اصلی
  2. ارزیابی سندی و فقه الحدیثی گزاره «عَبْدِی أَطِعْنِی أَجْعَلْکَ مِثْلِی»

شماره جاری

بر اساس شماره‌های نشریه

بر اساس نویسندگان

بر اساس موضوعات

نمایه نویسندگان

نمایه کلیدواژه ها

درباره نشریه

اهداف و چشم انداز

اعضای هیات تحریریه

اصول اخلاقی انتشار مقاله

بانک ها و نمایه نامه ها

پیوندهای مفید

پرسش‌های متداول

فرایند پذیرش مقالات

اطلاعات آماری نشریه

اخبار و اعلانات

ارزیابی سندی و فقه الحدیثی گزاره «عَبْدِی أَطِعْنِی أَجْعَلْکَ مِثْلِی»

    نویسندگان

    • علی ثامنی 1
    • یوسف فرشادنیا 2

    1 استادیار و عضو هیئت علمی بخش علوم قرآن و فقه دانشگاه شیراز، شیراز، ایران.

    2 دانشجوی دکتری علوم قرآن و حدیث دانشگاه شیراز، شیراز، ایران.

,

نوع مقاله : پژوهشی

10.30479/mfh.2025.20230.2362
  • مشخصات مقاله
  • مراجع
  • دریافت فایل
  • ارجاع به این مقاله
  • آمار
  • هم رسانی

چکیده

از گزاره‌هایی که بیشتر در حوزه اخلاق و عرفان مورد استفاده قرار می‌گیرد، «عَبْدِی أَطِعْنِی أَجْعَلْکَ مِثْلِی» است. مطابق مفاد این عبارت، در قبال اطاعت از خداوند، شخص، همچون خداوند، قدرت «کُن فَیَکُونُ» می‌یابد. پژوهش حاضر به‌شیوه تحلیلی و با استفاده از جدول تحلیل محتوا، به ارزیابی سندی و فقه‌الحدیثی محتوای گزاره پرداخته است. یافته‌ها حکایت از آن دارد که هیچ طریق قابل توجهی که تعبیر «عَبْدِی أَطِعْنِی أَجْعَلْکَ مِثْلِی» را به یکی از معصومان (ع) ارجاع دهد، یافت نمی‌شود. وجود برخی عبارات نظیر؛ «فِی بَعْضِ الصُّحُفِ»، «فِی بَعْضِ الْکُتُبِ» و «قَالَ ذَالنُّون» این فرضیه را تقویت می‌کند که این عبارت از منابع غیر اصیل اسلامی با شمه‌ی صوفیانه و غالیانه وارد میراث روایی شیعه شده است. از قرن هشتم به بعد، شخصیت متهم به غلو چون حافظ رجب بُرسی است که در دوره‌های بعد از خود، بیشترین استناد به عبارت مذکور به وی شده است. همچنین ملاحظات فقه الحدیثی از اضطراب متن، تعارض با آیه «لَیْسَ کَمِثْلِهِ شَیْءٌ» و همچنین متعارض با ادبیات توحیدی و احادیث ایمه اهل بیت (ع) به‌ ویژه در نفی هرگونه مثلیت، سنخیت و شباهت باری تعالی و ماسوای او حکایت می‌کند.

کلیدواژه‌ها

  • «عَبْدِی أَطِعْنِی أَجْعَلْکَ مِثْلِی»
  • ارزیابی سندی
  • ارزیابی فقه الحدیثی
  • مثلیت
  • «کُن فَیَکُونُ»

موضوعات

  • مطالعات فهم حدیث
  • XML
  • اصل مقاله 513.87 K
  • RIS
  • EndNote
  • Mendeley
  • BibTeX
  • APA
  • MLA
  • HARVARD
  • CHICAGO
  • VANCOUVER
مراجع
قرآن کریم.
آملی، حیدربن‌علی، جامع الأسرار و منبع الأنوار، بیروت، مؤسسة التاریخ العربی، 1426ق.
ابن‌درید، محمدبن‌حسن، جمهرة‌اللغة، بیروت، دارالعلم للملایین، 1987م.
ابن‌طاووس، سیدرضی‌الدین، الدّروع الواقیة، قم، مؤسسة آل‌البیت (ع) لإحیاء التراث، 1415ق.
ابن‌طاووس، سیدرضی‌الدین، مهج الدعوات، قم، دار الذخایر، 1411ق.
ابن‌فهد حلی، احمدبن‌محمد، عدة الداعی و نجاح الساعی‌، بیروت، دارالکتاب العربی، 1407ق.
ابن‌قتیبه، عبدالله‌بن‌مسلم، غریب‌القرآن، مصر، دارالکتب العلمیة، 1398ق.
ابن‌منظور، محمدبن‌مکرم، لسان العرب، بیروت، دار صادر، 1414ق.
اخوان‌الصفا، رسایل اخوان الصفاء و خلان الوفاء، بیروت، الدار الاسلامیة، 1412ق.
ازهری، محمدبن‌احمد، تهذیب اللغة، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، 1421ق.
امین، محسن، اعیان الشیعه، بیروت، دارالتعارف للمطبوعات، 1403ق.
باردن، لورنس، تحلیل محتوا، ترجمه: ملیحه آشتیانی و محمد یمنی دوزی، تهران، دانشگاه شهید بهشتی، 1375ش.
بُرسی، حافظ رجب، مشارق أنوار الیقین فی أسرار أمیر المؤمنین(ع)، بیروت، مؤسسة الأعلمی للمطبوعات، بی‌تا.
ترکمانی‌قمی، علی قلی‌خان، زبور العارفین، بی‌جا، کتابخانه مجازی فقاهت، بی‌تا.
جامى، عبدالرحمن، أشعة اللمعات، قم، بوستان کتاب، 1383ش.
جعفربن‌محمد صادق (ع)، مصباح الشریعة، بیروت، اعلمی، 1400ق.
حرعاملی، محمدبن‌حسن، الجواهر السنیة فی الاحادیث القدسیة، بیروت، موسسة الاعلمی للمطبوعات، بی‌تا.
حرعاملی، محمدبن‌حسن، أمل الآمل فی علماء جبل عامل، بغداد، مکتبة الأندلس، بی‌تا.
حسنی، هاشم معروف، الموضوعات فی الآثار و الأخبار، بیروت، دارالکتاب اللبنانی، 1973م.
حسینی‌طهرانی، محمدحسین، الله‌شناسی، مشهد، علامه طباطبایی، 1426ق.
حسینی‌نیا، سیدمحمدرضا، و مهدی محمودی. "اعتبارسنجی کتاب «ارشاد القلوب الی الصّواب»"، پژوهش‌های قرآن و حدیث 56، 2(1402ش)، 445-467.
خدایاری، علی‌نقی. "رویکرد حدیثی سیدحیدر آملی در جامع الأسرار". علوم حدیث، 28(1382ش): 65-96.
خرگوشی، عبدالملک‌بن‌محمد، تهذیب الاسرار فی اصول التصوف، بیروت، دارالکتب العلمیه، 1427ق.
دهقان‌باغی، سیدروح‌الله. "تفسیر ادبی نوین در فهم معنای آیه لیس کمثله شی". مطالعات تفسیری 11، 44(1399ش): 45-62.
دیلمى، حسن‌بن‌محمد، إرشاد القلوب إلى الصواب، قم، شریف رضی، 1412ق.
ذهبی، محمدحسین، الاسراییلیات فی التفسیر و الحدیث، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، 1403ق.
راغب اصفهانی، حسین‌بن‌محمد، المفردات فی غریب القرآن، بیروت، دارالقلم، 1412ق.
ربانی، حسن، بررسی اعتبار احادیث مرسل، قم، بوستان کتاب، 1389ش.
رضوی، مرتضی، دو دست خدا، وبسایت بینش نو؛ پایگاه نشر آثار آیت‌الله مرتضی رضوی، 1387ش، نشانی: https://binesheno.com/
روشن‌ضمیر، محمدابراهیم، سیدعلی دلبری، و هادی مروی. "اعتبارسنجی و تحلیل گزاره‌ی «لَا خَیْرَ فِی السَّرَفِ وَ لَا سَرَفَ فِی الْخَیْر‌»". مطالعات فهم حدیث 11، 21(1403ش)، 107-126. doi: 10.30479/mfh.2024.20285.2366
زمخشری، جارالله، الکشاف عن حقایق التنزیل و عیون الأقاویل فی وجوه التأویل، بیروت، دارالکتب العربی، 1407ق.
سعادت‌پرور، علی، جمال آفتاب و آفتاب هر نظر؛ شرحى بر دیوان حافظ، تهران، احیاء کتاب، 1382ش.
سمرقندی، نصربن‌محمد، تنبیه الغافلین بأحادیث سید الأنبیاء والمرسلین، دمشق، دار ابن‌کثیر، 1421ق.
سهروردی، یحیی، رسایل شیخ اشراق، تهران، موسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگى، 1375ش.
شبستری، محمود، رساله حق الیقین (حق الیقین فى معرفة رب العالمین)، تهران، یلدا قلم، 1382ش.
شریفی، عباس، محمدرضا شاه‌سنائی، و عباس اسماعیلی‌زاده. "بررسی سندی و دلالی روایات «الصَّدَقَةُ مِن أَوْسَاخ‏ أَیْدِی النَّاسِ»". مطالعات فهم حدیث 10، 20(1403ش): 89-108. doi: 10.30479/mfh.2024.19531.2319
شکر، عبدالعلی، هادی عبیداوی، و یوسف فرشادنیا. "انگاره انتساب «فرزند» و «ولادت» به خدا، و نقد لوازم آن بر اساس آیات قرآن". پژوهشنامه معارف قرآنی 12، 47(1400ش): 255-286.
صدرالدین شیرازى، محمدبن‌ابراهیم‌، الحکمة المتعالیة فی الأسفار العقلیة الأربعة، بیروت، دار إحیاء التراث العربی‌، 1981م.
صدوق، محمدبن‌علی، التوحید، قم، منشورات جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، 1398ق.
صدوق، محمدبن‌علی، عیون أخبار الرضا(ع)، بیروت، مؤسسة الاعلمی، 1404ق.
طباطبایی، سیدمحمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، قم، منشورات اسماعیلیان، 1372ش.
طباطبایی، سیدمحمدکاظم، تاریخ حدیث شیعه2(عصر غیبت)، قم، دارالحدیث، 1388ش.
طبری، محمدبن‌جریر، جامع البیان فی تفسیر القرآن، بیروت، دارالمعرفه، 1412ق.
طوسی، محمدبن‌حسن، مصباح المتهجد، بیروت، مؤسسة فقه الشیعة، 1411ق.
طوسی، محمدبن‌محمد، اخلاق محتشمی، تهران، دانشگاه تهران‌، 1377ش.
عسگری، انسیه، و یوسف فرشادنیا. "تأثیر دعا در استخراج گزاره‌های معرفتی (بررسی موردی: هستی‌شناسی و خداشناسی)". مطالعات معرفتی در دانشگاه اسلامی 26، 90(1401): 133-150.
عطار نیشابورى، فریدالدین، لسان الغیب، تهران، سنایى، 1376ش.
غزالی، محمدبن‌محمد، مجموعه رسایل الإمام الغزالی، بیروت، دارالفکر، 1416ق.
فراهیدی، خلیل‌بن‌احمد، العین، بیروت، مؤسسة دارالهجرة، 1410ق.
فرشادنیا، یوسف. "بررسی مبانی هستی‌آفرینی خدا در احادیث اهل بیت (ع)". پایان‌نامه کارشناسی ارشد، استاد راهنما: دکتر محمدعلی تجری، دانشکده الهیات، دانشگاه قم، 1402ش.
کلینی، محمدبن‌یعقوب، الکافی، تحقیق و تصحیح: علی‌اکبر غفاری و محمد آخوندی تهران، دارالکتب الإسلامیة، 1407ق.
مجلسی، محمدباقر، بحارالأنوار الجامعة لدُرر أخبار الأیمة الأطهار، بیروت، مؤسسة الوفاء، 1403ق.
مدیرشانه‌چی، کاظم، درایه الحدیث، قم، اسلامی، 1377ش.
مرکز دایرة‌المعارف بزرگ اسلامی، دانشنامه بزرگ اسلامی، بی‌تا.
مسعودی، عبدالهادی، آسیب شناخت حدیث‌، قم، زایر، 1389ش.
ملکشاهی‌صفت، مصطفی و همکاران، کنکاشی در چیستی و چرایی بسته بودن دست خدا در اندیشه یهود، اهواز، پژوهندگان راه دانش، 1397ش.
مولایی‌نیا، عزت‌‌الله، و یوسف فرشادنیا. "امکان‌سنجی معنای «کُنْ فَیکُونْ» برای واژه «صَمَد»"، پژوهش‌های قرآنی 28، 106(1402ش)، 115-134.
نباطی، علی‌بن‌محمد، الصراط المستقیم إلى مستحقی التقدیم، نجف، المکتبة الحیدریة، 1384ق.
نراقی، احمد، مستندالشیعه، قم، مؤسسة آل‌البیت (ع) لإحیاء التراث، 1415ق.
    • تعداد مشاهده مقاله: 122
    • تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 37
مطالعات فهم حدیث
دوره 11، شماره 2 - شماره پیاپی 22
اردیبهشت 1404
صفحه 9-26
فایل ها
  • XML
  • اصل مقاله 513.87 K
هم رسانی
ارجاع به این مقاله
  • RIS
  • EndNote
  • Mendeley
  • BibTeX
  • APA
  • MLA
  • HARVARD
  • CHICAGO
  • VANCOUVER
آمار
  • تعداد مشاهده مقاله: 122
  • تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 37

APA

ثامنی, علی و فرشادنیا, یوسف . (1404). ارزیابی سندی و فقه الحدیثی گزاره «عَبْدِی أَطِعْنِی أَجْعَلْکَ مِثْلِی». مطالعات فهم حدیث, 11(2), 9-26. doi: 10.30479/mfh.2025.20230.2362

MLA

ثامنی, علی , و فرشادنیا, یوسف . "ارزیابی سندی و فقه الحدیثی گزاره «عَبْدِی أَطِعْنِی أَجْعَلْکَ مِثْلِی»", مطالعات فهم حدیث, 11, 2, 1404, 9-26. doi: 10.30479/mfh.2025.20230.2362

HARVARD

ثامنی, علی, فرشادنیا, یوسف. (1404). 'ارزیابی سندی و فقه الحدیثی گزاره «عَبْدِی أَطِعْنِی أَجْعَلْکَ مِثْلِی»', مطالعات فهم حدیث, 11(2), pp. 9-26. doi: 10.30479/mfh.2025.20230.2362

CHICAGO

علی ثامنی و یوسف فرشادنیا, "ارزیابی سندی و فقه الحدیثی گزاره «عَبْدِی أَطِعْنِی أَجْعَلْکَ مِثْلِی»," مطالعات فهم حدیث, 11 2 (1404): 9-26, doi: 10.30479/mfh.2025.20230.2362

VANCOUVER

ثامنی, علی, فرشادنیا, یوسف. ارزیابی سندی و فقه الحدیثی گزاره «عَبْدِی أَطِعْنِی أَجْعَلْکَ مِثْلِی». مطالعات فهم حدیث, 1404; 11(2): 9-26. doi: 10.30479/mfh.2025.20230.2362

  • صفحه اصلی
  • درباره نشریه
  • اعضای هیات تحریریه
  • ارسال مقاله
  • تماس با ما
  • نقشه سایت

اخبار و اعلانات

  • بروزرسانی 1401-12-01
  • بررسی مقالات در سایت مشابه یابی سمیم نور 1401-12-01

اشتراک خبرنامه

برای دریافت اخبار و اطلاعیه های مهم نشریه در خبرنامه نشریه مشترک شوید.

© سامانه مدیریت نشریات علمی. قدرت گرفته از سیناوب