نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه فقه و مبانی حقوق، دانشگاه علوم اسلامی رضوی، مشهد، ایران

2 استادیار گروه فقه و مبانی حقوق، دانشگاه علوم اسلامی رضوی، مشهد، ایران.

چکیده

فرآیند فهم حدیث در نزد شیخ انصاری از دو مرحله ظهور تصوری (معناشناسی) و ظهور تصدیقی (منظورشناسی) تشکیل شده است؛ از اماره‌ها و نشانه‌هایی که برای تعیین معنای لغوی و عرفی الفاظ به کار می‌رود به «ظهور تصوری» تعبیر شده است. پژوهش حاضر با روش توصیفی ـ تحلیلی به این نتیجه رسیده است که شیخ انصاری برای تحصیل ظهور تصوری برخی از علوم و فنون ادبی از قبیل لغت، صرف، نحو و علوم بلاغی و همچنین بسیاری از مباحث الفاظ دانش اصول فقه بهره برده است. ایشان بر این باور است که نه تنها الفاظ غریب نیاز به معناشناسی دارد بلکه برخی واژه‌ها با آن­که از روشن‌ترین مفاهیم عرفی هستند باز هم برای تبیین گستره معنایی باید مفهوم‌شناسی شوند. بخشی از مباحث مربوط به مفاهیم و عام و خاص به معناشناسی مربوط می‌شود که در مرحله ظهور تصوری به کار می‌آید و شیخ أنصاری هم در کتب مختلف خود از این مباحث بهره برده است.

کلیدواژه‌ها

قرآن کریم.
ابن ابی‌جمهور احسائی، محمد بن علی، عوالی اللآلی، قم، سیدالشهداء، 1405ق.
اصفهانی، محمّدتقی، هدایة المسترشدین، قم، موسسة النشر الاسلامی، چاپ دوم، 1429ق.
انصاری، مرتضی، أحکام الخلل فی الصلاة‌، قم، کنگره جهانی بزرگداشت شیخ انصاری، 1413ق(الف).
_________، رسائل فقهیة‌، قم، کنگره جهانی بزرگداشت شیخ انصاری، 1414ق.
_________، فرائد الأصول، قم، مجمع الفکر الإسلامی، چاپ هشتم، 1428ق(الف).
_________، کتاب الحج، قم، مجمع الفکر الإسلامی، 1425ق(الف).
_________، کتاب الخمس، قم، کنگره جهانی بزرگداشت شیخ انصاری، 1415ق(الف).
_________، کتاب الزکاة، قم، کنگره جهانی بزرگداشت شیخ انصاری، 1415ق(ب).
_________، کتاب الصلاة، قم، کنگره جهانی بزرگداشت شیخ انصاری، 1415ق(ج).
_________، کتاب الصوم، قم، کنگره جهانی بزرگداشت شیخ انصاری، 1413ق(ب).
_________، کتاب الطهاره، قم، کنگره جهانى بزرگداشت شیخ اعظم انصارى‌، 1415ق(د).
_________، کتاب النکاح، قم، کنگره جهانی بزرگداشت شیخ انصاری، 1415ق(ه).
_________، رسالة فی الوصایا، قم، کنگره جهانی بزرگداشت شیخ انصاری، 1415ق(و).
_________، مطارح الأنظار، قم، مجمع الفکر الاسلامی، 1425ق(ب).
_________، کتاب المکاسب، قم، مجمع الفکر الاسلامی، چاپ یازدهم، 1428ق(ب).
تفتازانی، سعدالدین، شرح مختصر المعانی فی علم المعانی و البیان و البدیع، قم، مطبعة غدیر، چاپ سوّم، 1369ش.
حرّ عاملی، محمّدبن‌حسن، وسائل الشیعة إلی تحصیل مسائل الشریعة، قم، مؤسسه آل البیت (ع)، 1409ق.
خویی، سیدابوالقاسم، محاضرات فی أصول الفقه، مقرر: محمّداسحاق فیاضی، قم، انصاریان، چاپ پنجم، ۱۴۱۷ق(الف).
__________، مصباح الأصول، مقرّر: محمّدسرور واعظ حسینی بهسودی، قم، مکتبة الداوری، چاپ پنجم، 1417ق(ب).
راغب اصفهانی، حسین، المفردات فی غریب القرآن، تحقیق: صفوان عدنان داودی، بیروت، دار العلم، 1412ق.
صدر، سیّد محمّدباقر، بحوث فی علم الأصول، مقرر: سید محمود هاشمی شاهرودی، قم، مؤسسه دائرة المعارف فقه اسلامی بر مذهب اهل بیت (ع)، چاپ چهارم، 1431ق.
صدوق، محمد بن علی، من لا یحضره الفقیه، تصحیح: علی‌اکبر غفاری، قم، انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین، چاپ دوم، 1413ق.
طوسی، محمّد بن حسن، الإستبصار فیما إختلف من الأخبار، تهران، دارالکتب الاسلامیه، 1390ق.
____________، تهذیب الأحکام، تصحیح: حسن موسوی خرسان، تهران، دارالکتب الإسلامیه، چاپ چهارم، 1407ق.
عراقی، ضیاءالدین، نهایة الأفکار، مقرّر: محمّدتقی بروجردی نجفی‏، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ سوم، 1417ق.
تونی، عبدالله بن محمد، الوافیة فی الأصول، قم، مجمع الفکر الإسلامی، چاپ دوم، 1415ق.
فلاحی قمی، محمّد، تأثیر علوم ادبی در فهم قرآن، قم، بوستان کتاب، 1389ش.
کلینی، محمّد بن یعقوب، الکافی، قم، دار الحدیث، 1429ق.
مسعودی، عبدالهادی، روش فهم حدیث، تهران، سمت، چاپ سوم، 1386ش.
مظفر، محمدرضا، اصول الفقه، قم، اسماعیلیان، چاپ چهارم، 1370ش.
مکارم شیرازی، ناصر، أنوار الأصول، قم، مدرسه إمام علی بن أبی‌طالب (ع)، چاپ دوم، 1428ق.
نائینی، محمّدحسین، أجود التقریرات، مقرّر: سیّد ابوالقاسم خویی، قم، مصطفوی، 1368ش.
نراقی، محمّدمهدی، انیس المجتهدین فی علم الأصول، قم، بوستان کتاب، 1388ش.
نصیری، علی، «نقش علوم ادبی در فهم و تفسیر آیات»، پژوهشنامه علوم و معارف قرآن کریم، تابستان 1388ش، شماره 3.
نوری، میرزاحسین‌، مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، بیروت، مؤسسه آل البیت (ع)، 1408ق.
هاشمی، احمد، جواهر البلاغة فی المعانی و البیان و البدیع، قم، دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، چاپ هفتم، 1418ق.
هاشمی شاهرودی، سیدعلی، دراسات فی علم الأصول تقریراً لأبحاث سماحة آیة الله العظمی السید أبوالقاسم الخویی، قم، موسسه دائرة المعارف فقه اسلامی بر مذهب اهل بیت (ع)، 1419ق.
وحید بهبهانی، محمّدباقر، الفوائد الحائریة، قم، مجمع الفکر الإسلامی، 1415ق.