نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه بین المللی امام خمینی (ره)

2 استادیار گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه بین المللی امام خمینی (ره).

چکیده

روایات فضل القرآن در جوامع روایی فریقین بخش مشخصی را با همین عنوان یا عناوین مشابه به خود اختصاص داده است. این دسته از روایات، نقش قابل توجهی در تعریف جایگاه و شأن قرآن در هدایت انسان دارد و همچنین آداب معاشرت با کتاب الهی و بهره‌وری از آن را آموزش می‌دهد. اگر به این دسته از روایت به عنوان یک منبع آموزشی نگاه شود که تبیین نقش و جایگاه قرآن، تشویق به هدایت یافتن از آن و همچنین تبیین آداب تعامل با این کتاب شریف در زندگی را بر عهده دارد، در این صورت این مجموعه از روایات می‌تواند نقش یک کتاب درسی و آموزشی را ایفا کند. بر اساس نظریه بلوم، یادگیری به سه حیطه تقسیم می‌شود؛ شناختی، عاطفی و رفتاری. در این پژوهش با مروری بر روایات فضل القرآن- در منابع شیعی- بر اساس این نظریه، مشخص می‌شود که این احادیث برای هر سه حیطه یادگیری مطالب قابل توجهی دارند و مهمتر این‌که در بخش رفتاری روایات بسیار بیشتری گنجانده شده است. این امر نشان‌گر اهمیت آموزشی روایات مذکور در این حیطه خطیر و تأثیر فوق‌العاده آن در هدایت انسان از طریق یادگیری رفتاری قرآن کریم است. 

کلیدواژه‌ها

قرآن کریم.
آمدى، عبد‌الواحد بن محمد تمیمى، غرر الحکم و درر الکلم، تحقیق سیدمهدى رجائى، قم‏، دار‌الکتاب الإسلامی، 1410‌ق‏‏.
ابن ادریس، محمد بن احمد، السرائر الحاوی لتحریر الفتاوی (و المستطرفات)، تحقیق حسن بن احمد موسوى‏، قم، دفتر انتشارات اسلامى، 1410ق.
ابن اشعث، محمد بن محمد، الجعفریات (الأشعثیات)، تهران‏، مکتبة النینوى الحدیثة، بی‌تا.
ابن حیون، نعمان بن محمد مغربى‏، دعائم الإسلام‏، تحقیق فیضى، قم‏، ‏مؤسسه آل‌البیت (ع)، 1385ق.
ابن منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب‏، تحقیق جمال الدین میردامادى، بیروت‏، دار‌الفکر، 1414‌ق.
ابن ندیم، محمد بن اسحاق، الفهرست، بیروت، دارالمعرفه، چاپ دوم، 1422ق.
ﺍﺣﻤﺪﯼ، ﺁﯾﺪﺍ؛ ﻣﺤﻤﺪﮐﺎﻇﻤﯽ، ﺭﺿﺎ؛ ﻣﺤﻤﺪﯼ ﺍﻟﯿﺎﺳﯽ، ﻗﻨﺒﺮ، «ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ﺷﯿﻮﻩ‌ﻫﺎﯼ ﺁﻣﻮﺯﺵ ﮐﺎﺭﺁﻓﺮﯾﻨﯽ ﺩﺭ ﺣﯿﻄﻪ ﯾﺎﺩﮔﯿﺮﯼ ﻋﺎﻃﻔﯽ ﺑﺎ ﺭﻭﯾﮑﺮﺩ ﺁﻣﻮﺯﺵ ﺍﺯ ﻃﺮﯾﻖ ﺗﻔﺮﯾﺤﺎﺕ ﺳﺎﻟﻢ»، ﺗﻮﺳﻌﻪ ﮐﺎﺭﺁﻓﺮﯾﻨﯽ، تابستان 1396ش، ﺷﻤﺎﺭﻩ 63، صص 201-220.
الیس اورمراد، جین، یادگیری انسان (نظریه ها و کاربرد)، ترجمه یحیی سیدمحمدی، تهران، ارسباران، 1392ش.
باهنر، ناصر، آموزش مفاهیم دینی همگام با روانشناسی رشد، تهران، سازمان تبلیغات اسلامی، چاپ نهم، 1387ش.
بحرانی، سیدهاشم، البرهان فی تفسیر القرآن، بیروت، دارالهادی، 1412ق.
برقى، احمد بن محمد بن خالد، المحاسن، تحقیق جلال‌الدین محدث، قم‏، دار الکتب الإسلامیة، 1371‌ش‏.
بستانی، قاسم؛ چنانی، زهرا؛ آلبوغبیش، سیما، «اعتبارسنجی روایات فضائل قرائت قرآن نزد شیعه»،مطالعات فهم حدیث، 1397ش، شماره 9.
بلوم، بنجامین اس، ویژگیهای آدمی و یادگیری آموزشگاهی، تهران، مرکز نشر دانشگاهی، 1363ش.
بیگلرى‏، حسن، سر البیان فى علم القرآن، بی‌جا، کتابخانه سنایی، بی‌تا.
پاینده، ابوالقاسم، نهج الفصاحه، تهران، دنیای دانش، 1382ش.
ترمذی، محمد بن عیسی، سنن ترمذی، بیروت، دارالفکر، 1403ق.
حر عاملى، محمد بن حسن‏، وسائل الشیعة، قم‏، مؤسسة آل‌البیت (ع)، 1409‌ق.
______________، هدایة الأمة إلى أحکام الأئمة (ع)، مشهد، آستان قدس رضوى، 1414ق.
حسینی تهرانی، سید محمدحسین، نور ملکوت قرآن، مشهد، ملکوت، چاپ دوم، 1421ق.
حکیمى، محمدرضا، الحیاة، ترجمه احمد آرام‏، تهران‏، دفتر نشر فرهنگ اسلامى،1380ش.
حمیرى، عبدالله بن جعفر، قرب الإسناد (ط-الحدیثة)، قم‏، مؤسسة آل‌البیت (ع)، 1413ق.
درتاج، فریبرز و کردنوقانی، رسول، نظریه‌های آموزش: الگوها، راهبردها، روشها، فنون، تهران، دانشگاه علامه طباطبائی، 1395ش.
راغب اصفهانى، حسین بن محمد، ترجمه و تحقیق مفردات الفاظ قرآن‏، تحقیق غلامرضا خسروى حسینى، تهران‏، مرتضوی، 1374‌ش.
راوندى، قطب الدین سعید بن هبة الله‏، الدعوات، تحقیق ‌سلوة الحزین، قم‏، مدرسه امام مهدى (ع)، 1407‌ق.
سید رضی، محمد بن حسین، نهج البلاغه، قم، هجرت، 1414ق.
سید مرتضی، على بن حسین علم الهدى‏، أمالی المرتضی، تحقیق محمد ابوالفضل ابراهیم‏، قاهره‏، دار الفکر العربی، 1998م.
سیف، علی اکبر، روانشناسی پرورشی نوین؛ روانشناسی یادگیری و آموزش، تهران، دوران، 1394ش.
شانگ، دیل ایچ، نظریههای یادگیری (چشماندازی تعلیم و تربیتی)، ترجمه یوسف کریمی، تهران، ویرایش، 1392ش.
شعیری، محمد بن محمد، جامع الأخبار، مطبعة حیدریة، نجف‏، بى‌تا.
شهید ثانى، زین الدین بن على،‏ منیة المرید، تحقیق رضا مختارى، قم، مکتب الإعلام الإسلامی‏، 1409ق.‏
صدوق، محمد بن علی، عیون اخبار الرضا (ع)، تهران، نشر جهان، 1378ق.
____________‏، الخصال‏، تحقیق على اکبر غفارى، قم، جامعه مدرسین‏، 1362‌ش‏
____________‏‏، ثواب الأعمال و عقاب الأعمال، قم‏، دارالشریف الرضی، 1406‌ق.
____________‏، من لا یحضره الفقیه، تحقیق على‌اکبر غفارى، قم‏، دفتر انتشارات اسلامى، ‏1413‌ق.
طباطبایی، سید محمدحسین، المیزان فى تفسیر القرآن‏، قم‏، دفتر انتشارات اسلامى، 1417‌ق‏.
___________‏___، قرآن در اسلام‏، تهران‏، دار الکتب الاسلامیه‏،1353ش.
طبرسى، احمدبن على، الإحتجاج على أهل اللجاج، تحقیق محمدباقر خرسان، مشهد، مرتضى، 1403ق.
طبرسى، حسن بن فضل‏، مکارم الأخلاق‏، قم‏، شریف رضى، 1412‌ق.
طوسی، محمد بن حسن، الامالی، قم، دارالثقافه، 1414ق.
____________‏، مصباح المتهجّد و سلاح المتعبّد، بیروت، ‏مؤسسه فقه الشیعة، 1411ق.
عبید الخفاجى، حکمت،‏ الإمام الباقر و أثره فی التفسیر، بیروت‏، موسسه البلاغ‏، 1426ق.
عتر، نور الدین، علوم القرآن الکریم، دمشق‏، مطبعة الصباح‏، 1416ق.
على بن حسین (ع)، الصحیفة السجادیة، قم‏، دفتر نشر الهادى، 1376ش.
عیاشى، محمد بن مسعود، تفسیر العیاشی،‏ تحقیق هاشم رسولى محلاتى، تهران‏، مطبعة العلمیة، 1380ق.
غفاری، مهدی، «کیفیت‌گرایی در تعلیم و ترویج قرآن»، بشارت، 1380ش، شماره 22.
فتال نیشابورى، محمد بن احمد، روضة الواعظین و بصیرة المتعظین، قم‏، رضى، 1375‌ش‏.
فیض کاشانى، محمد بن شاه مرتضى‏، تفسیر الصافی‏، تحقیق حسین اعلمى، تهران‏، مکتبه الصدر، 1415ق.
قمى، على بن ابراهیم‏، تفسیر قمى، قم‏، دار الکتاب، 1367ش.
کفعمى، ابراهیم بن على عاملى، المصباح للکفعمی (جنة الأمان الواقیة)، قم‏، دار الرضی (زاهدی)، 1405‌ق‏.
کلینی، محمد بن یعقوب، اصول الکافی، تهران، دار الکتب الاسلامیه، 1407ق.
____________، الکافی (ط-دارالحدیث)، تهران‏،‏ دارالحدیث، 1429ق.
گالن سیلور، ویلیام ام. الکساندر و آرتور جی. لوئیس، برنامهریزی درسی برای تدریس و یادگیری بهتر، ترجمه غلامرضا خوی‌نژاد، مشهد، آستان قدس رضوی، 1372ش.
لسانی فشارکی، محمدعلی؛ مرادی زنجانی، حسین، درآمدی بر مطالعات قرآنی در سیره نبوی، قم، نصایح، 1392ش.
مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، بیروت، دارإحیاء التراث العربی، 1403ق.
معارف، مجید، تاریخ عمومی حدیث با رویکرد تحلیلی، تهران، کویر، 1383ش.
مفید، محمد بن محمد، الإختصاص، تحقیق على‌اکبر غفارى و محمود محرمى زرندى، قم، الموتمر العالمى لالفیة الشیخ المفید، 1413‌ق.
موحد ابطحی اصفهانی، محمدباقر بن مرتضی، جامع الاخبار و الاثار عن النبی و الائمه الاطهار (ع)، قم، مؤسسه امام مهدی (ع)، 1411ق.
ﻣﻬﺮﭘﻮﺭ، ﺳﻌﯿﺪ؛ ﺳﻌﺎﺩﺕ، ﻣﺤﺒﻮﺑﻪ؛ ﺟﻌﻔﺮﯼ، ﺳﺎﺭا، «ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ ﮐﺘﺎﺏ‌ﻫﺎﯼ ﺍﻧﮕﻠﯿﺴﯽ ﺑﺎ ﺍﻫﺪﺍﻑ ﻭﯾﮋﻩ ﺑﺮﺍﯼ ﺩﺍﻧﺸﺠﻮﯾﺎﻥ ﺭﺷﺘﻪ‌ﻫﺎﯼ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ، ﻋﻠﻮﻡ ﺍﻧﺴﺎﻧﯽ ﻭ ﭘﺰﺷﮑﯽ ﺩﺭ ﺩﺍﻧﺸﮕﺎﻩ‌ﻫﺎﯼ ﺍﯾﺮﺍﻥ ﺑﺮ ﺍﺳﺎﺱ ﻃﺒﻘﻪ‌ﺑﻨﺪﯼ ﺍﺻﻼﺡ ﺷﺪﻩ ﺑﻠﻮﻡ»، ﭘﮋﻫﺶ ﻧﮕﺎﺭﺵ ﮐﺘﺐ ﺍﻧﺸﮕﺎﻫﯽ، بهار و تابستان 1394ش، شماره 63، صص 76 – 98.
نعمانی، ابن أبی‌زینب‏، الغیبة، تحقیق على‌اکبر غفارى، تهران، صدوق‏، 1397ق.
نقى‌پور‌فر، ولى‌الله، پژوهشى پیرامون تدبر در قرآن‏، تهران‏، اسوه‏، 1381ش.
نوری، حسین، مستدرک الوسائل و مستنط المسائل، بیروت، مؤسسه آل البیت (ع) لإحیاء التراث، 1408ق.
هرگنهان، بی. آر؛ السون، میتو اچ، مقدمه‌ای بر نظریه‌های یادگیری. ترجمه علی‌اکبر سیف، تهران، دوران، 1382ش.