نوع مقاله : پژوهشی
نویسندگان
1 استادیار دانشکده الهیات دانشگاه قم
2 کارشناسی ارشد علوم قرآن و حدیث دانشگاه قم
چکیده
در بعضی جوامع حدیثی روایاتی مشاهده میشود که در آن با تنوع عبارات، زنان، دام یا سلاح شیطان خوانده شدهاند. نتایج بررسی سندی و دلالی حکایت از آن دارد که انتساب قطعی همه این روایات، به معصوم (ع) از منظر امامیه با موانعی روبه رو است. از اینرو پژوهش حاضر با رویکرد تحلیلی– انتقادی به اعتبارسنجی مصادر و اسناد این روایت پرداخته و تحلیل دلالی آن و تعارض با سایر روایات را مورد بررسی قرار داده است. نتایج این بررسی حکایت از آن دارد؛ با وجود آنکه روایت مذکور از نظر سندی از قوت چندانی برخوردار نیست، اما در بررسی دلالی، دام و یا سلاح شیطان دانستن زن، به معنای تحقیر و یا شوم خواندن وی نیست؛ بلکه بر حساسیت تعامل با جنس زن (از جهت گرایش به زینت و ایجاد جذابیت) دلالت دارد و میزان بالای اثرپذیری مردان از این ویژگی زنان را مورد تاکید قرار میدهد.
کلیدواژهها
ابن أبیالحدید، عبدالحمید بن هبةالله، شرح نهج البلاغة لابن أبیالحدید، قم، مکتب آیةالله مرعشی نجفی، 1404ق.
ابن أبیشیبة، ابوبکر عبدالله بن محمد، الکتاب المصنف فی الأحادیث والآثار، محقق: کمال یوسف الحوت، ریاض، مکتبة الرشد، 1409ق.
ابنعساکر، أبوالقاسم، معجم الشیوخ، دمشق، دارالبشائر، 1421ق.
ابنکثیر، اسماعیلبنعمر، تفسیر القرآن العظیم، محقق: محمدحسین شمسالدین، بیروت، دارالکتب العلمیة، 1419ق.
ابىحاتم، عبدالرحمن بن محمد، تفسیر القرآن العظیم، محقق: اسعدمحمد طیب، ریاض، مکتبة نزار مصطفی الباز، چاپ سوم، 1419ق.
أزدی، معمر بن أبیعمرو راشد، الجامع (منشور کملحق بمصنف عبد الرزاق)، محقق: حبیب الرحمن الأعظمی، پاکستان، مجلس علمی و توزیع المکتب الإسلامی بیروت، چاپ دوم، 1403ق.
أصبهانی، أبومحمد عبدالله، کتاب الأمثال فی الحدیث النبوی، محقق: عبدالعلی عبدالحمید حامد، هند، دار السلفیة، چاپ دوم، 1408ق.
أصبهانی، أبونعیم أحمدبنعبدالله، حلیة الأولیاء و طبقات الأصفیاء، مصر، سعادة، 1394ق.
ألبانی، محمد ناصرالدین، سلسلة الأحادیث الضعیفة والموضوعة وأثرها السیئ فی الأمة، ریاض، دار المعارف، 1412ق.
__________________، ضعیف الترغیب والترهیب، ریاض، مکتبة المعارف، بیتا.
أندلسی، أبوحیان محمدبنیوسف، البحر المحیط فی التفسیر، محقق: محمدجمیل صدقی، بیروت، دار الفکر، 1420ق.
بحرانى، سیدهاشم بن سلیمان، البرهان فی تفسیر القرآن، قم، بعثت، 1374ش.
بخاری، محمدبنإسماعیل، صحیح البخاری، محقق: محمدزهیر بن ناصر الناصر، بیجا، دار طوق النجاة، 1422ق.
بروجردى، آقاحسین، جامع أحادیث الشیعة، تهران، فرهنگ سبز، 1386ش.
بغوی شافعی، أبومحمد حسین بن مسعود، معالم التنزیل فی تفسیر القرآن (تفسیر البغوی)، محقق: عبدالرزاق المهدی، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، چاپ پنجم، 1420ق.
بیهقى، ابوبکر احمد بن حسین، دلائل النبوة و معرفة أحوال صاحب الشریعة، بیروت، دارالکتب العلمیة، 1405ق.
ثعلبی، أحمدبنمحمد، الکشف والبیان عن تفسیر القرآن، محقق: أبیمحمد بن عاشور، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، 1422ق.
جوزی، أبوالفرج عبدالرحمن بن علی، صفة الصفوة، محقق: أحمدبن علی، قاهره، دار الحدیث، 1421ق.
حرعاملی، محمدبنحسن، وسائل الشیعة، قم، مؤسسه آل بیت (ع)، 1409ق.
حرانى، حسنبنعلى ابنشعبه، تحف العقول، قم، جامعه مدرسین، چاپ دوم، 1404ق.
حنانی، ابوالقاسم حسینبنمحمد، الحنائیات (فوائد أبیالقاسم الحنائی)، بیجا، اضواءالسلف، 1428ق.
خراسانی، أحمدبنحسین، مدخل إلى السنن الکبرى، محقق: محمدضیاء الرحمن أعظمی، کویت، دار الخلفاء للکتاب الإسلامی، بیتا.
خطیب تبریزی، محمدبنعبدالله، مشکاة المصابیح، بیروت، مکتب اسلامی، چاپ سوم، 1985م.
خویى، ابوالقاسم، معجم رجال الحدیث و تفصیل طبقات الرواة، بیجا، بینا، چاپ پنجم، 1413ق.
دمشقى، أبوالفداء اسماعیل بن عمر، البدایة و النهایة، بیروت، دار الفکر، 1407ق.
دیلمى، حسنبنمحمد، إرشاد القلوب إلى الصواب، قم، شریف الرضی، 1412ق.
ربانى، محمدحسن، سبکشناسی دانش رجال الحدیث، قم، مرکز فقهى ائمه اطهار (ع)، 1385ش.
سبحانى تبریزى، جعفر، کلیات فی علم الرجال، قم، حوزه علمیه، چاپ دوم، 1410ق.
سجستانی، أبوداود سلیمان، الزهد لأبی داود السجستانی، حلوان، دار المشکاة، 1414ق.
سیوطی، عبدالرحمن بن أبیبکر، الدر المنثور فی تفسیر بالماثور، بیروت، دار الفکر، بیتا.
شعیری، محمدبنمحمد، جامع الأخبار، نجف، حیدریة، بىتا.
شیبانی، أبوعبدالله أحمد بن محمدبنحنبل، الزهد، بیروت، دار الکتب العلمیة، 1420ق.
شیحی، علاءالدین علیبن محمدبن إبراهیم (المعروف بالخازن)، لباب التأویل فی معانی التنزیل، محقق: محمد علی شاهین، بیروت، دار الکتب العلمیة، 1415ق.
صدوق، محمدبنعلى، الخصال، قم، جامعه مدرسین، 1362ش.
_______________، من لا یحضره الفقیه، قم، دفتر انتشارات اسلامى، چاپ دوم، 1413ق.
طباطبایى، سیدمحمدحسین، المیزان فى تفسیر القرآن، قم، دفتر انتشارات اسلامى، چاپ پنجم، 1417ق.
طبرسى، فضلبنحسن، مجمع البیان فى تفسیر القرآن، تهران، ناصرخسرو، چاپ سوم، 1372ش.
طوسى، محمدبنحسن، تهذیب الأحکام، محقق: حسن موسوى، تهران، دار الکتب الإسلامیه، چاپ چهارم، 1407ق.
عجلى کوفى، أبوالحسن أحمدبن عبدالله، تاریخ الثقات، بیجا، دار الباز، 1405ق.
فیض کاشانى، محمدمحسن، الوافی، اصفهان، کتابخانه امام أمیرالمؤمنین على (ع)، 1406ق.
قرائتى، محسن، تفسیر نور، تهران، مرکز فرهنگى درسهایى از قرآن، چاپ یازدهم، 1383ش.
قرطبى، محمدبناحمد، الجامع لأحکام القرآن، تهران، ناصرخسرو، 1364ش.
قضاعی مصری، أبوعبدالله محمد، مسند الشهاب، محقق: حمدی بن عبدالمجید سلفی، بیروت، الرسالة، چاپ دوم، 1407ق.
قمی، علی بن ابراهیم، تفسیر القمی، محقق: طیب موسوى جزائرى، قم، دارالکتاب، چاپ سوم، 1404ق.
قمى، عباس، سفینة البحار، قم، اسوه، 1414ق.
کلینى، محمدبنیعقوب، الکافی، تهران، دارالکتب الاسلامیه، چاپ چهارم، 1407ق.
مجلسى، محمدباقر، بحار الأنوار، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، چاپ دوم، 1403ق.
____________، مرآة العقول فی شرح أخبار آل الرسول، محقق: سیدهاشم رسولى محلاتى، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ دوم، 1404ق.
محسنى، محمدآصف، بحوث فى علم الرجال، قم، مرکز المصطفى (ص) العالمی، چاپ پنجم، 1432ق.
معرفت، محمدهادى، صیانت القرآن من التحریف، تهران، وزارت امور خارجه، 1379ش.
مفید، محمدبنمحمد، الإختصاص، قم، الموتمر العالمى لالفیة الشیخ المفید، 1413ق.
مکارم شیرازى، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دارالکتب الاسلامیه، 1374ش.ج
نجاشى، احمدبنعلى، رجال النجاشی، محقق: شبیرى زنجانى، قم، جماعة المدرسین فی الحوزة العلمیة، چاپ ششم، 1365ش.
نورى، حسین بن محمدتقى، مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، قم، مؤسسة آل بیت (ع)، 1408ق.
نیشابوری، محمدبنیعقوب؛ بغدادی، ابیعلی اسماعیلبنمحمد، مجموع فیه مصنفات أبی العباس الأصم وإسماعیل الصفار، محقق: نبیل سعدالدین جرار، بیجا، دار البشائر الإسلامیة، 1425ق.
نیشابوری، نظامالدین حسن بن محمد قمی، غرائب القرآن ورغائب الفرقان، محقق: شیخ زکریا عمیرات، بیروت، دار الکتب العلمیه، 1416ق.
واقدی، محمدبنعمر، المغازى، بیروت، مؤسسه أعلمى، چاپ سوم، 1409ق.
واقدی، محمدبنعمر، فتوح الشام، بیجا، دار الکتب العلمیة، 1417ق.
هروی، أبوذر عبیدبنأحمد خراسانی، الجزء من فوائد حدیث: أبیذر عبد بن أحمد الهروی، محقق: أبوالحسن سمیر هاشمی الحسنی، ریاض، مکتبة الرشد، 1418ق.