نویسنده
دانش آموخته خارج فقه و فلسفه حوزه علمیه قم.
چکیده
حریز بن عبدالله سجستانی در سند 1320 روایت حضور دارد و طبق ظاهر جوامع روایی، حدود 200 روایت از این تعداد که بیشتر آنها مصدر فتاوای فقهی است را بیواسطه از امام صادق (ع) نقل کرده است. در همین حال کشی و نجاشی از یونس بن عبدالرحمن روایت کردهاند که حریز جز یک یا دو روایت از امام صادق (ع) نشنیده است. این گزارش سبب شده است برخی فقیهان نامدار و بسیاری از رجالیان متأخر از ظهور روایات بیواسطۀ ایشان در نقل مستقیم دست بدارند و حکم به ارسال این روایات کنند. تحقیق فرارو با هدف تبیین وضعیت ارسال یا اتصال در این قطعه از سند روایات یاد شده از روش اسنادی و تحلیل استقرائی بهره برده و نتیجه گرفته است سخن یونس درست نیست؛ زیرا اولاً، سند روایت کشی و نجاشی مخدوش است؛ و ثانیاً، قرائنی در روش حریز در نقل روایات پیشگفته وجود دارد که به وضوح نشان میدهد ایشان دستکم هجده روایت را شخصاً و با روش «سماع» یعنی نقل بیواسطه از امام صادق (ع) متحمل شده است و از اینرو حصر موجود در گزارش کشی و نجاشی بیاعتبار میشود و در نتیجه نمیتواند با ظهور روایات بیواسطه در نقل مستقیم معارضه کند.
کلیدواژه‌ها
ابنا بسطام، عبد الله و حسین، طبّ الأئمة علیهم السلام، قم، دار الشریف الرضی، چاپ دوم، 1411ق.
ابن ادریس، محمد بن احمد، السرائر، قم، دفتر انتشارات اسلامى، چاپ دوم، 1410ق.
ابن بلخى، فارسنامه ابن بلخى، شیراز، بنیاد فارس شناسی، 1374ش.
ابن داوود، حسن بن على بن داود، رجال ابن داود، تهران، انتشارات دانشگاه تهران، 1383ق.
ابن قولویه، جعفر بن محمد، کامل الزیارات، نجف اشرف، دار المرتضویة، 1356ش.
ابنالصلاح، عثمان بن عبد الرحمن، معرفة أنواع علوم الحدیث (المعروف بمقدمة ابن الصلاح)، تحقیق: نور الدین عتر، بیروت، دار الفکر، 1406ق.
ابنسینا، الشفاء(المنطق)، قم، مکتبة آیةالله المرعشى، 1404ق.
اردبیلی، محمد بن علی، جامع الرواۀ، بیروت، دارالاضواء، 1403ق.
اردبیلى، احمد بن محمد، مجمع الفائدة و البرهان، قم، دفتر انتشارات اسلامى، 1403ق.
استرآبادی، محمد بن علی، منهج المقال، قم، موسسۀ آل البیت (ع)، 1422ق.
انصارى، مرتضى، فرائد الاُصول، قم، چاپ پنجم، 1416ق.
بحرالعلوم، سید مهدى، الفوائدالرجالیة، تهران، مکتبة الصادق، 1405ق.
بحرانى، محمد سند، بحوث فی مبانی علم الرجال، در یک جلد، قم، مکتبة فدک، چاپ دوم، 1429ق.
بحرانى، یوسف بن احمد، الحدائق الناضرة، قم، موسسۀ انتشارات اسلامى، 1405ق.
بهبهانی، محمد باقر، منهج المقال (با تعلیقات بهبهانی)، قم، موسسۀ آل البیت (ع)، 1422ق.
..............................، الحاشیة على مدارک الأحکام، قم، مؤسسه آل البیت (ع)، 1419ق.
..............................، الرسائل الفقهیة، قم، مؤسسه علامه وحید بهبهانى، 1419ق.
..............................، حاشیة مجمع الفائدة و البرهان، قم، مؤسسة العلامة المجدد الوحید البهبهانی، 1417ق.
..............................، مصابیح الظلام، قم، مؤسسة العلامة المجدد الوحید البهبهانی، 1424ق.
بیات مختاری، مهدی، تضارب آرای شیخ طوسی و نجاشی دربارة حریز بن عبدالله سجستانی، فصلنامۀ علمی – پژوهشی «علوم قرآن و حدیث»، ش 87، پاییز و زمستان 1390، صص 81 – 65.
تستری، محمد تقى، النجعة فی شرح اللمعة، تهران، مکتبۀ الصدوق، 1406ق.
تفرشى، سید مصطفى، نقد الرجال، قم، مؤسسه آل البیت (ع)، 1418ق.
حافظ‌نیا، محمدرضا، مقدمه‌ای بر روش تحقیق در علوم انسانی، تهران، سمت، چاپ سیزدهم، 1386ش.
حر عاملى، محمد بن حسن، الفوائد الطوسیة، قم، چاپخانه علمیه، 1403ق.
...........................................، وسائل الشیعة، قم، مؤسسة آل البیت (ع)، 1409ق.
حسین بن عبدالصمد، وصول الاخیار (المطبوع ضمن رسائل فی درایۀ الحدیث)، قم، دارالحدیث، 1432ق.
حلى، حسن بن یوسف، خلاصۀالاقوال، نجف اشرف، مطبعۀ الحیدریّۀ، چاپ دوم، 1381ق.
..............................................، نهایة الوصول، قم، 1425ق.
..............................................، إیضاحالاشتباه، قم، دفتر انتشارات اسلامى، 1411ق.
خراسانى، محمد‌کاظم، کفایةالأصول، قم، مؤسسه آلالبیت (ع)، 1409ق.
خمینى، روح الله، تهذیب الأصول، تهران، موسسۀ نشر آثار امام خمینی، 1423ق.
..........................، الاجتهاد و التقلید، تهران، موسسۀ نشر آثار امام خمینی، 1426ق.
خویی، سید ابوالقاسم، معجم رجال الحدیث، قم، مرکز نشر الثقافۀ، 1373ش.
دلاور، علی، مبانی نظری و عملی پژوهش در علوم انسانی و اجتماعی، تهران، رشد، چاپ دوازدهم، 1392ش.
رحمتی، محمد کاظم، دانشنامۀ جهان اسلام (مدخل: حریز بن عبد الله سجستانی)، ج 13، 1393ش.
سبحانی، جعفر، کلیات فی علم الرجال، قم، موسسۀ امام الصادق (ع)، چاپ ششم، 1394ش.
.......................، موسوعة طبقات الفقهاء، قم، مؤسسۀ امام صادق (ع)، 1418ق.
سبزوارى، محمد باقر، ذخیرة المعاد، قم، مؤسسه آل البیت (ع)، 1427ق.
سخاوی، محمد بن عبد الرحمن، فتح المغیث بشرح الفیة الحدیث للعراقی، تحقیق: علی حسین علی، مصر، مکتبة السنة، 1424ق.
سنیکی، زکریا بن محمد، فتح الباقی بشرح ألفیة العراقی، تحقیق: عبد اللطیف همیم - ماهر الفحل، بیروت، دار الکتب العلمیة، 1422ق.
سیفی مازندرانی، علی اکبر، مقیاس الروایۀ، قم، انتشارات اسلامی، چاپ دوم، 1431ق.
شعرانی، ابوالحسن، تعلیقه بر جامع الرواۀ، بیروت، دارالاضواء، 1403ق.
شوشتری، محمد تقی، قاموس الرجال، قم، موسسه انتشارات اسلامی، چاپ سوم، 1431ق.
شهید اول، محمد بن مکى، ذکرى الشیعة، قم، مؤسسه آل البیت (ع)، 1419ق.
شهید ثانی، زین الدین بن على، الرعایۀ فی شرح البدایۀ (المطبوع ضمن رسائل فی درایۀ الحدیث)، قم، دارالحدیث، 1432ق.
...............................................، روض الجنان فی شرح إرشاد الأذهان، قم، انتشارات دفتر تبلیغات اسلامى، 1402ق.
...............................................، مسالک الأفهام إلى تنقیح شرائع الإسلام، قم، مؤسسة المعارف الإسلامیة، 1413ق.
شیخ بهایی، محمد بن حسین، الحاشیة على من لا یحضره الفقیه، قم، انتشارات کتابخانه آیة الله مرعشى نجفى، 1424ق.
.............................................، الوجیزة فی علم الدرایة، قم، بصیرتى، 1390ق.
صاحب معالم، شیخ حسن، منتقی الجمان، قم، موسسۀ نشر اسلامی، چاپ دوم، 1362ش.
صدر المتالهین شیرازى، محمد بن ابراهیم، شرح أصول الکافی، تهران، مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگى، 1383ش.
صدوق، محمد بن على، من لا یحضره الفقیه، قم، دفتر انتشارات اسلامى، چاپ دوم، 1413ق.
صفار، محمد بن حسن، بصائر الدرجات، قم، انتشارات کتابخانۀ آیةالله مرعشی النجفی، چاپ دوم، 1404ق.
صنعانی، محمد بن إسماعیل، توضیح الأفکار لمعانی تنقیح الأنظار، تحقیق: أبوعبدالرحمنصلاحبنمحمدبنعویضة، بیروت، دار الکتب العلمیة، 1417ق.
طوسى، محمد بن حسن، العُدة فی أصول الفقه، قم، 1417ق.
......................................، الفهرست، قم، مکتبة المحقق الطباطبائی، 1420ق.
......................................، تهذیبالأحکام، تهران، دارالکتبالإسلامیه، چاپ چهارم، 1407ق.
عاملى، محمد بن حسن، استقصاء الاعتبار فی شرح الاستبصار، قم، مؤسسه آل البیت (ع)، 1419ق.
عاملى، محمد بن على، مدارکالأحکام، مؤسسه آل البیت (ع)، 1411ق.
فیض کاشانى، محمد محسن، الوافی، اصفهان، کتابخانه امام أمیر المؤمنین على (ع)، 1406ق.
قمى، ابوالقاسم بن محمدحسن، القوانین المحکمة فی الأصول، قم، 1430ق.
قمى، على بن ابراهیم، تفسیر القمی، قم، دارالکتاب، چاپ سوم، 1404ق.
قمى، میرزا ابوالقاسم، قوانینالأصول، قم، احیاءالکتبالاسلامیۀ، 1430ق.
کشّى، محمد بن عمر، رجال الکشی (با تعلیقات میرداماد)، قم، موسسۀ آلالبیت (ع)، 1363ش.
کلیفورد ادموند، باسورث، تاریخ سیستان، تهران، سپهر، 1370ش.
کلینى، محمد بن یعقوب، الکافی، تهران، دارالکتبالإسلامیة، چاپ چهارم، 1407ق.
مازندرانى، محمد بن اسماعیل، منتهى المقال، قم، مؤسسه آل البیت (ع)، 1416ق.
مامقانی، عبدالله، تنقیحالمقال، قم، موسسۀ آل البیت (ع)، 1427ق.
مامقانی، عبدالله، مقباسالهدایۀ، قم، دلیل ما، 1393ش.
........................، تنقیح المقال فی علم الرجال، قم، موسسة آل البیت (ع) لإحیاء التراث، 1431ق.
مجلسى، محمدتقى، روضة المتقین فی شرح من لا یحضره الفقیه، قم، مؤسسه فرهنگى اسلامى کوشانبور، دوم، 1406ق.
مفید، محمد بن محمد، الإختصاص، قم، کنگرۀ شیخ مفید، 1413ق.
میرداماد، محمدباقر، التعلیقة على أصول الکافی، قم، الخیام، 1403ق.
.............................، الرواشح السماویة فی شرح الأحادیث الإمامیة، قم، دار الخلافة، 1311ق.
نجاشی، احمد بن على، رجال النجاشی، قم، مؤسسة النشر الاسلامی، چاپ ششم، 1365ش.
نجفى، محمد حسن، جواهر الکلام، بیروت، دارإحیاءالتراثالعربی، چاپ هفتم، 1404ق.
نراقى، میرزا ابو القاسم، شعبالمقال، قم، کنگرۀ بزرگداشت نراقى رحمهالله، چاپ دوم، 1422ق.
نمازی شاهرودی، علی، مستدرکات علم رجال الحدیث، قم، موسسه نشر اسلامی، 1426ق.
نورى، محدث، میرزا حسین، خاتمة المستدرک، قم، مؤسسه آل البیت (ع)، 1417ق.
)