نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

استادیار گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه میبد

چکیده

یکی از مباحث مهم در متن­پژوهی معاصر، زبان متن و نقش و اهمیتی است که در نقد، فهم و ارزیابی متون دارد. از مباحث مقدماتی در این زمینه چگونگی پژوهش درباره زبان متن است. مقاله حاضر راهی را برای مطالعه زبان متن بر پایه مسأله ضمنی­شدگی اطلاعات در فرایند نقل یک سخن یا گزارش تاریخی برای شناخت زبان احادیث پیشنهاد می­کند. بر این اساس، در آغاز به تفکیک مطالعات زبان حدیث با رویکرد کلامی و زبان­شناسی پرداخته و در رویکرد زبان­شناسی به بررسی اطلاعات ضمنی به مثابه امری ادبی و سپس امری زبانی پرداخته است. در گام بعد به مهمترین عوامل ایجاد اطلاعات ضمنی از نگاه زبانی اشاره و کوشش نموده است تا ورود این ویژگی در متون روایات را نمایان سازد و نشان دهد یکی از مؤلفه­های زبان حدیث، فراوانی اطلاعات ضمنی است. نوشتار حاضر نشان می­دهد با کاربردی­سازی مباحث زبان­شناسی در مطالعات حدیثی می­توان دریچه­های جدیدی در حدیث­پژوهی گشود.

کلیدواژه‌ها

قرآن کریم، ترجمه مهدی الهی قمشه ای، قم، انتشارات پیام مقدس،1390ش.
بهبودی، محمدباقر، حسین منی و انا من حسین، چاپ شده در یادنامه علامه امینی، به اهتمام سیدجعفر شهیدی و محمدرضا حکیمی، قم، بوستان کتاب،1390ش.
پاکتچی، احمد، فقه الحدیث: مباحث نقل به معنا، تهران: دانشگاه امام صادق (ع)، 1394 ش.
تولان، مایکل، روایت‌شناسی: درآمدی زبان‌شناختی انتقادی، ترجمه فاطمه علوی و فاطمه نعمتی، تهران، سمت، 1386ش.
جمشیدیها، غلامرضا، وحید شالچی، «هرمنوتیک و مسئلة تاریخمندی فهم انسانی»، فصلنامه تحقیقات فرهنگی، سال اول، شماره 4، زمستان ۱۳۸۷
چندلر، دانیل، مبانی نشانه­شناسی، ترجمۀ مهدی پارسا، تهران، سورۀ مهر، 1387ش.
درزی، قاسم، مطالعه تطبیقی وجوه تمایز زبان قرآن و زبان حدیث، با تاکید بر زبانشناسی، دوفصلنامه تخصصی پژوهشهای میان رشته­ای قرآن کریم، سال دوم، شماره چهارم، بهار و تابستان 1390، ص73-83.
زارع زردینی، احمد، «درآمدی بر فلسفه حدیث»، مجله صحیفه مبین، شماره 53، بهار و تابستان 1392.
...............................، روش حدیثی علامه محمدتقی شوشتری، رساله دکتری دانشگاه فردوسی مشهد، 1389ش.
ساپیر، ادوارد، زبان: درآمدی بر مطالعه سخن گفتن، تهران، سروش، 1376ش.
ساماران، روشهای پژوهش در تاریخ، گروه مترجمان، مشهد، آستان قدس رضوی، بی­تا.
سید رضی، محمد بن حسین، نهج البلاغه، ترجمه محمد دشتی، قم، انتشارات لاهیجی، چاپ چهارم، 1381ش.
صدوق، محمدبن علی، من لایحضره الفقیه، قم، موسسه نشر الاسلامی، 1413ق.
صفوی، کورش، درآمدی بر معنی شناسی، تهران، سوره مهر، چاپ دوم، 1383ش.
طوسی، محمدبن حسن، الاستبصار، حسن موسوی خرسان، تهران، دارالکتب الاسلامیه، چاپ چهارم، 1363ش.
...........................................، التهذیب، تهران، دارالکتب الاسلامیه، 1365ش.
ضرابیها، ابراهیم، زبان عرفان: تحلیلی بر کارکرد زبان در بیان دریافت­های عرفانی، تهران، بینادل، 1384ش.
فالک، جولیا، زبان شناسی و زبان، ترجمۀ خسرو غلامعلی زاده، مشهد، آستان قدس رضوی، 1377ش.
قلی­پور گیلانی، مسلم، تلخیص جواهر البلاغه، قم، انتشارات قدس، 1385ش.
کلینی، محمدبن یعقوب، الکافی، تهران، دارالکتب الاسلامیه، 1365ش.
گیدنز، آنتونی، جامعه شناسی، ترجمه منصور صبوری،تهران، نشر نی، چاپ دهم، 1382ش.
لارسن، میلارد، اصول و مبانی نظری، ترجمه صدیقه امیرشهنوازی، تهران، استادی، چاپ چهارم، 1388ش.
مسعودی، عبدالهادی، روش فهم حدیث، تهران، سمت و دانشکده علوم حدیث، چاپ دوم، 1385ش.
مفید، محمدبن نعمان، امالی، مشهد، آستان قدس رضوی، بنیاد پژوهشهای اسلامی، ۱۳۶۴ش.
هاشمی، احمد، جواهر البلاغه فی المعانی و البیان و البدیع، اسکندریه، دار ابن خلدون، بی­تا.
همدانی، مصطفی، «معنای ضمنی»، سایت پژوهه، 1396ش.
یول، جورج، کاربردشناسی زبان، ترجمه محمد عموزاده و منوچهر توانگر، تهران، سمت، چاپ دوم، 1385ش.