نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری علوم قرآن و حدیث دانشگاه مازندران

2 استادیار گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه مازندران

3 دانشیار دانشگاه علوم پزشکی بابل

چکیده

آشنایی با مبانی فقه­الحدیث، جهت شناخت حقایق و مقاصد مطرح در روایات ضروری است. مفسران نیز همچون متکلمان، محدثان و فقیهان نیازمند به کارگیری این مبانی هستند. ایشان با استناد به همین مبانی، مقصود روایات تفسیری را کشف، و از آن در تبیین کلام خداوند سود می برند. پراکندگی مباحث حدیثی در تفسیر، فرعی بودن مباحث حدیث نسبت به مباحث تفسیری و پرهیز از مباحث نظری صرف، آگاهی از مبانی فقه­الحدیثی مفسران و قضاوت درباره آن را دشوار نموده است. پژوهش پیش رو با روش توصیفی- تحلیلی می­کوشد تا به استخراج، تبویب و تحلیل مبانی فقه­الحدیثی جوادی آملی دست یازد. بر اساس نتیجه حاصل از این پژوهش، مهم­ترین مبانی فقه­الحدیثی ایشان عبارتند از پذیرش نظام چند معنایی روایات، وضع لفظ برای روح معنا، اصالت استعمال الفاظ روایات در معنای حقیقی و توجه به اجتهاد بر اساس روایات. نتیجه این پژوهش در حوزه مطالعات روش­شناسی تفسیر و نیز مطالعات بنیادین علوم حدیث به ویژه فقه­الحدیث کاربرد آشکار دارد.

کلیدواژه‌ها

قرآن کریم.
ابن ادریس، محمد بن احمد، السرائر الحاوی لتحریر الفتاوی‏، ج3، دفتر انتشارات اسلامی، قم، دوم،1410ق.
ابن بابویه، محمد بن علی، علل الشرائع، ج1، کتابفروشی داوری، قم، 1385ش.           
.....................................،  التوحید، جامعه مدرسین، قم، 1389ق.
.....................................، معانی الأخبار، دفتر انتشارات اسلامی، قم، 1403ق.
.....................................، من لا یحضره الفقیه، ج‏3، 4، دفتر انتشارات اسلامی، قم، 1413ق.
.....................................، عیون أخبار الرضا (ع)، ج‏1، 2، نشر جهان، تهران، 1378ق.
استرآبادی، محمدامین، الفوائد المدنیة، دفتر انتشارات اسلامی، قم، ۱۴۲۴ق.
تسخیری، محمدعلی، القواعدالاصولیه والفقهیه علی مذهب الامامیه، ج۲، مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی، تهران، ۱۳۸۳ش.
جوادی آملی، عبدالله، حیات عارفانه امام علی (ع)، نشر اسراء، قم، هفتم، 1389ش.
...............................، سیره رسول‏اکرم (ص) در قرآن، ج۹، نشر اسراء، قم، پنجم، 1387ش ................................، رحیق مختوم، ج ۲-۵، 1-4 ،1-5، نشر اسراء، قم، سوم، 1386ش.
...............................،  ادب فنای مقربان، ج1، ج۳، اسراء، قم، پنجم،  1389ش.
……………………………..، بنیان مرصوص امام خمینی (ره)، نشر اسراء، قم، هشتم، 1384ش.
..............................، تفسیر انسان به انسان، نشر اسراء، قم، پنجم، 1389ش.
..............................، توحید در قرآن، نشر اسراء، قم، 1383ش.
..............................، سرچشمه اندیشه، ج1، ج۲، نشر اسراء، قم، پنجم، 1386ش.
.............................، شمس الوحی تبریزی، نشر اسراء، قم، پنجم، 1386ش.
.............................، عین نضّاخ( تحریر تمهید القواعد )، ج۳، قم، 1387ش.
.............................، فطرت در قرآن، قم، نشر اسراء، سوم، 1384ش.
.............................،  قرآن در قرآن، نشر اسراء، قم، هشتم، 1388ش
.............................، سروش هدایت، ج2، نشر اسراء، قم، پنجم، 1381ش.
.............................، تسنیم، ج1، 2، 3، 4، 7، 8، 9، 10، 12، 13، 14، 16، 18، ۱۹، 24، 26،۳۱، ۳۷ نشر اسراء، قم، 1388ش.
.............................، منزلت عقل در هندسه معرفت دینی، اسراء، قم، چهارم، 1389ش.
..............................، معاد در قرآن، ج۵، قم، نشر اسراء، چهارم، 1388ش.
..............................، معرفت شناسی در قرآن، قم، نشر اسراء، سوم، 1384ش.
………....………………….، نزاهت قرآن از تحریف، اسراء، قم، چهارم، 1383ش.
حرّ عاملى، محمد بن حسن‏، وسائل الشیعة، ج4، مؤسسة آل البیت (ع)‏، قم، ‏1409ق‏.    
سجادی، جعفر،  فرهنگ معارف اسلامی، ج3، تهران، شرکت مترجمان و مؤلفان ایران، 1362ش.
سیدرضى، محمد بن حسین، نهج البلاغة، تصحیح: صبحی صالح‏، هجرت‏، قم‏، 1414ق.
شاهرودی، عبدالوهاب، نردبان آسمان(جستاری در قرآن و عرفان)، تهران، قلم، ۱۳۷۹ش.
شیواپور، حامد، نظریه روح معنا در تفسیر قرآن، قم، دانشگاه مفید، 1394ش.
صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم، المبد‌أ و المعاد، تصحیح:‌ جلال الدین آشیانی، تهران، انجمن حکمت و فلسفه ایران، 1354ش.
طباطبایی، سید محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ج1 و 3، قم، جامعه مدرسین، بی­تا.
عصارپور آرانی، محمد، روش های فقه الحدیثی امام خمینی، پژوهشکده امام خمینی، تهران، 138۵ش.
کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج8، مصحّح: غفارى، على اکبر و آخوندى، محمد، دار الکتب الإسلامیة، تهران، چهارم، 1407ق.
کوهی، علیرضا، امام خمینی و روایات تفسیری، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، تهران، 1392ش.
قمی، علی بن ابراهیم، تفسیر القمی، ج۲، دارالکتاب، قم، سوم، ۱۴۰۴ق.
معارف، مجید، مصطفی آذرخشی، «جایگاه حدیث «قرب نوافل» در منابع فریقین و بررسی تطبیقی رویکرد عرفا و محدثان نسبت به آن»، پژوهشنامه قرآن و حدیث، 138۹ش، ش۷، ۷-۴۹.
مفید، محمد بن محمد،  الجمل و النصرة لسید العترة فی حرب البصرة، کنگره شیخ مفید، قم، 1413ق.
.................................، الفصول المختارة، کنگره شیخ مفید، قم، ۱۴۱۳ق.
مطهری، مجتبی، «درنگی در تأویل»، علوم حدیث، 1389ش، شماره 56، ص۱۷۱-۲۰۵.