نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

1 استاد دانشگاه تهران

2 دانشجوی دکتری علوم قرآن و حدیث دانشگاه مذاهب اسلامی

چکیده

کتاب «نقد کتب حدیث» از آثار یکی از مؤلفان عصر حاضر است که در نویسنده‌ آن به تصور خود، به معرفی احادیث جعلی موجود در منابع روایی شیعه پرداخته است. دقت در روش کاری مؤلف نشان می‌دهد که برخی روایات موجود در منابع روایی، به اشتباه مورد نقد قرار گرفته‌اند و به نادرستی به عنوان حدیث مجعول معرفی شده اند. مهم ترین علت این مسأله عدم بهره بردن مؤلف از روش های فقه الحدیثی برای فهم محتوای روایات است. بدین معنی که گاه، محتوایی به روایت نسبت داده می‌شود که مراد جدی معصوم از بیان آن روایت نبوده است. همین درک ناقص موجب می‌شود که برداشت از روایت، با اصول عقلی یا آیات قرآنی معارض به نظر برسد. لذا مؤلف را وادار می‌سازد که به موضوع بودن روایت حکم کند. حال آن که در صورت رعایت موازین فقه الحدیثی به ویژه توجه به تشکیل خانواده‌ حدیث، می‌توان مفهوم واقعی روایات را به درستی درک کرد و در صورت کشف چنین مفهومی، به طور طبیعی، تعارض پیش گفته ایجاد نخواهد شد و محتوای روایت نیز برای حدیث پژوه قابل استفاده خواهد بود. در این مقاله سعی شده است با طرح چند نمونه از نقدهای آقای طباطبایی به کتب حدیث، اشکالات ایشان در فهم حدیث به جهت عدم تشکیل خانواده‌ حدیث یا سایر موازین فقه الحدیثی، مورد بررسی قرار گیرد و نشان داده شود که چنین نقدی، تا چه میزان می‌تواند خطرناک و مشکل آفرین باشد.

کلیدواژه‌ها

قرآن کریم.
ابن طاووس، علی بن موسی، الاقبال بالاعمال الحسنة، قم، دفتر تبلیغات اسلامی، 1376 ش.
انصاری، مرتضی، فرائد الاصول، قم، مجمع الفکر الاسلامی، 1419 ق.
بهبودی، محمدباقر، «علم رجال و مسئله توثیق (نقش ابراهیم بن هاشم قمی در حدیث شیعه)»، کیهان فرهنگی، 1370ش، ش 80.
التفسیر المنسوب الی الامام الحسن العسکری، التفسیر، قم، مدرسة الامام المهدی، 1409 ق.
حسینی طباطبایی، مصطفی، نقد کتب حدیث، تهران:،بی نا، 1379 ش.
ربانی، محمد حسن، اصول و قواعد فقه الحدیث، قم، مؤسسه‌ بوستان کتاب، 1383 ش.
رضایی اصفهانی، محمد علی، ترجمه قرآن کریم، قم، مؤسسه دارالذکر، 1383ش.
سبحانی، جعفر، اصول الحدیث و احکامه، قم، مؤسسة الامام الصادق (ع)، 1432 ق.
صدوق، محمد بن علی، صفات الشیعه، تهران، اعلمی، 1362 ش.
همو، عیون اخبار الرضا (ع)، تهران، نشر جهان، 1378ق.
همو، من لا یحضره الفقیه، قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، چاپ دوم، 1413 ق.
طباطبایی، سید محمد کاظم، منطق فهم حدیث، قم، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی، 1390 ش.
طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، تهران، انتشارات ناصر خسرو، 1372ش.
طوسی، محمد بن حسن، العدة فی اصول الفقه، قم، مطبعه ستاره، 1417 ق.
همو، الغیبه، قم، دار المعارف الاسلامیه، 1411 ق.
همو، مصباح المتهجد و سلاح المتعبد، بیروت، مؤسسه فقه الشیعه، 1411 ق.
العاملی، زین الدین بن علی (شهید ثانی)، الرعایة فی علم الدرایة، قم، مکتبة آیة الله العظمی المرعشی النجفی، 1408ق.
فائق، صادق، «رأی أخباریان و اصولیان در تفسیر قرآن»، مجله بینات، 1391 ش، ش74.
قمی، علی بن ابراهیم، تفسیر قمی، قم، دارالکتاب، 1367ش.
کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، تهران، دارالکتب الاسلامیه، 1407 ق.
مجلسی، محمد باقر، بحارالانوار، بیروت، دار احیاء التراث العربی، چاپ دوم، 1403 ق.
همو، مرآة العقول فی شرح اخبار آل الرسول، تهران، دارالکتب الاسلامیه، 1404 ق.
مسعودی، عبدالهادی، روش فهم حدیث، تهران، سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها (سمت)، مرکز تحقیق و توسعه علوم انسانی، دانشکده علوم حدیث، 1389 ش.
همو، آسیب شناخت حدیث، قم، انتشارات زائر/آستانه مقدسه، 1390 ش.
معارف، مجید، تاریخ عمومی حدیث، تهران، انتشارات کویر، چاپ سیزدهم، 1392 ش.
همو، شناخت حدیث، مبانی فهم متن-اصول نقد سند، تهران، مؤسسه فرهنگی نبأ، 1388 ش.
همو، مباحثی در تاریخ حدیث، تهران، مؤسسه فرهنگی نبأ، 1388 ش.
مفید، محمد بن محمد، الاختصاص، قم، المؤتمر العالمی لالفیه الشیخ المفید، 1413 ق.
میرداماد، محمد باقر استرآبادی، الرواشح السماویه، قم، دارالحدیث للطباعة و النشر، 1422 ق.
نجاشی،  احمد بن علی، رجال النجاشی، قم، مؤسسة النشر الاسلامی، 1365ش.