Document Type : Research
Authors
1 Associate Professor, Department of Quran and Hadith Sciences, University of Tehran, Tehran, Iran.
2 PhD student of Quran and Hadith Sciences, University of Tehran, Tehran, Iran.
Abstract
Throughout history, the doctrine of Taqiyyah has been utilized as a means to address conflicts within Hadith literature. Scholars have long debated the prevalence of Taqiyyah within traditions, with some attributing it a more significant role than others. This discrepancy in perspectives raises the question of the extent to which Hadith conflicts have been influenced by Taqiyyah, and how these differences manifest in Shia narrative texts. Ayatollah Sistani, adopting a novel approach, posits that Taqiyyah has had minimal impact on Hadith conflicts, suggesting that only a small portion of Shia writings can be attributed to Taqiyyah. This research categorizes various viewpoints on the historical context of Taqiyyah and seeks to address the research question by examining the occurrences of Taqiyyah in emergency situations, the feasibility of identifying and refining Taqiyyah in written texts, and the avoidance of Taqiyyah in sensitive matters. Critiques are offered on these points, ultimately concluding that it was implausible for the Companions of the Imams to accurately identify and refine instances of Taqiyyah before incorporating them into Hadith literature.
Keywords
Main Subjects
ابن‌اثیر، علی بن أبی‌الکرم، الکامل فی التاریخ، تصحیح: عمر عبدالسلام تدمری، بیروت، دارالکتاب العربی، 1417ق.
ابن‌خلکان، أحمدبن‌محمد، وفیات الأعیان وأنباء أبناء الزمان، تصحیح: إحسان عباس، بیروت، دار الصادر، 1900م.
ابن‌فرحون، إبراهیم‌بن‌علی، الدیباج المذهب فی معرفة أعیان علماء المذهب، تصحیح: محمد احمدی، قاهره، دارالتراث، بی‌تا.
ابن‌قولویه، جعفربن‌محمد، کامل الزیارات، تصحیح: عبدالحسین امینی، نجف، المطبعة المرتضویة، 1356ق.
ابن‌منظور، محمدبن‌مکرم، لسان العرب، بیروت، دارالصادر، 1414ق.
ابن‌ندیم، محمدبن‌اسحاق، الفهرست لإبن الندیم، بیروت، دارالمعرفة، بی‌تا.
ابوزهرة، محمد، الامام الصادق (حیاته و عصره، آرائه و فقهه)، قاهره، دارالفکر العربی، بی‌تا(الف).
__________، تاریخ المذاهب الاسلامیه فی السیاسة و العقائد و تاریخ المذاهب الفقهیه، قاهره، دارالفکر العربی، بی‌تا(ب).
اسماعیلی، مریم، اصل کتمان سرّ در مکتب امامان شیعه، قم، دانشگاه ادیان و مذاهب اسلامی، 1397ش.
اصفهانی، محمدحسین، بحوث فی الفقه، قم، مؤسسه نشر اسلامی، 1409ق.
انصاری، مرتضی، رسالة فی التقیه، قم، دارالذخائر، 1411ق.
___________، فرائد الأصول، قم، موسسه النشر الاسلامی التابعه لجماعه المدرسین، 1416ق.
بحرانی، یوسف‌بن‌احمد، الحدائق الناضرة فی أحکام العترة الطاهرة، قم، موسسه النشر الاسلامی التابعه لجماعه المدرسین، 1363ق.
برقی، احمدبن‌محمد، المحاسن، تصحیح: جلالالدین محدث. قم، دارالکتب الإسلامیة، 1371ش.
پاکتچی، احمد، «امامیه»، دائرة المعارف بزرگ اسلامی، تهران، مرکز دائره المعارف بزرگ اسلامی، 1380ش.
تسلیخ، محسن، ابوالفضل علیشاهی قلعه‌جوقی، بی‌بی زینب حسینی و عبدالله بهمن‌پوری. "واکاوی دلالت قاعدۀ «مخالفت با عامه» در فقه و اصول شیعه". پژوهش‌های فقهی 15، 4(1398): 573-599. doi:10.22059/JORR.2019.222781.1007538
حرعاملی، محمدبن‌حسن، تفصیل وسائل الشیعة إلی تحصیل مسائل الشریعة، تصحیح: محمدرضا حسینی جلالی، قم، مؤسسة آل‌البیت (ع) لإحیاء التراث، 1409ق.
__________________، وسائل‌الشیعة إلی تحصیل مسائل الشریعة. تصحیح: جمعی از مؤلفان، تهران، مکتبة الاسلامیه، 1372ش.
حمداللهی، عارف، و ندا اکبری. "تأثیر موافقت با عامه در شناسایی «روایات تقیه‌ای فقهی»". مطالعات فقه اسلامی و مبانی حقوق، 46(1401): 167-192. doi:10.22034/FVH.2021.11724.1442
خطیب‌بغدادی، احمدبن‌علی، تاریخ بغداد، بیروت، دارالغرب الإسلامی، 1422ق.
خوئی، سیدابوالقاسم، معجم رجال الحدیث و تفصیل طبقات الرواة، بی‌جا، بی‌نا، 1372ق.
داوری، مسلم، التقیه فی فقه اهل البیت، قم، دارالهدی، 1426ق.
ذهبی، محمد‌بن‌احمد، سیر أعلام النبلاء، تصحیح: شیخ شعیب الأرناؤوط، بیروت، مؤسسة الرسالة، 1405ق.
سیستانی، سیدعلی، تعارض الأدله و اختلاف الأحدیث، بی‌جا، بی‌نا، بی‌تا.
شافعی، محمدبن‌ادریس،الأم، بیروت، دارالفکر، 1403ق.
شم‌آبادی، مرضیه، بی‌بی زینب حسینی، و علیه رضاداد. "تاریخ گذاری روایات إختفاء سرّ و نقش غلات در آن». مطالعات فهم حدیث 7، 14(1400): 93-116، doi: 10.30479/mfh.2021.2335
_________________________________________. "کاربرد شناسی روایات تقیه با تمرکز بر تحلیل بافت موقعیتی". کتاب قیم، 27(1401): 237-258. doi:10.30512/KQ.2022.17538.3250
شهرکانی، ابراهیم اسماعیل، معجم المصطلحات الفقهیة، قم، ذوی‌القربی، 1430ق.
صدر، محمدباقر، بحوث فی علم الأصول، محمود هاشمی شاهرودی، قم، مؤسسة دائرة المعارف الفقه الاسلامی، 1417ق.
صدوق، محمدبن‌علی، عیون أخبار الرضا (ع)، تصحیح: مهدی لاجوردی، تهران، جهان، 1378ش.
_______________، من لا یحضره الفقیه، تصحیح: علیاکبر غفاری، قم، دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، 1413ق.
صفار، محمدبن‌حسن، بصائر الدرجات، تصحیح: محسن‌بن‌عباسعلی کوچه‌باغی، قم، مکتبة آیة‌الله مرعشی نجفی (ره)، 1404ق.
صفری فروشانی، نعمت‌الله، نقش تقیه در استنباط، قم، بوستان کتاب، 1381ش.
طقوش، محمدسهیل، دولت امویان، ترجمه: حجت‌الله جودکی، قم، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، 1391ش.
_____________، دولت عباسیان، ترجمه: حجت الله جودکی، قم، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، 1389ش.
طوسی، محمدبن‌حسن، الاستبصار فیما اختلف من الأخبار، تصحیح: حسن موسوی‌خرسان. تهران، دارالکتب الإسلامیة، 1390ش.
________________، تهذیب الأحکام، تصحیح: حسن موسوی‌خرسان، تهران، دارالکتب الإسلامیة، 1407ق.
________________، فهرست کتب الشیعة و أصولهم و أسماء المصنفین و أصحاب الأصول، تصحیح: عبدالعزیز طباطبایی، قم، مکتبة محقق طباطبائی، 1420ق.
علوی، عبیر، سعید منصوری، سیدمحمدعلی ایازی و سیدمجتبی میردامادی. "بازشناسی اسباب علمی و اجتماعی اختلاف روایات با تأکید بر نوآوری‌های آیت‌الله سیستانی". مطالعات فهم حدیث 8، 16(1401): 33-51. doi:10.30479/mfh.2022.2582
علیزاده نوری، عطیه، محمدتقی فخلعی، و حسین صابری. "نگرشی تاریخی تحلیلی به مرجّحیت مخالفت با عامّه در متون فقه امامیه و تأمّلاتی در آن». کاوشی نو در فقه، 3(1393): 65-92.
علیزاده، عطیه، بررسی رویکردهای عملی فقیهان امامیه به مخالفت با عامّه در باب تعارض اخبار، مشهد، دانشگاه فردوسی، 1397ش.
عمیدی، ثامرهاشم، تقیه از دیدگاه مذاهب و فرقه‌های اسلامی غیر شیعی، مشهد، بنیاد پژوهش های اسلامی آستان قدس رضوی، 1377ش.
کاشانی، محمدمحسن، الوافی، اصفهان، کتابخانه امام أمیرالمؤمنین على (ع)، 1406ق.
کاشف‌الغطاء، جعفر، کشف الغطاء، اصفهان، مهدوی، بی‌تا.
کاظمی تستری، اسدالله‌بن‌اسماعیل، کشف القناع عن وجوه حجیة الإجماع. بی‌جا، بی‌نا، بی‌تا.
کرکی، علی‌بن‌حسین، رسالة فی التقیه، قم، مکتبة آیت‌الله مرعشی‌نجفی، 1409ق.
کشی، محمدبن‌عمر، اختیار معرفة الرجال- رجال الکشی، تصحیح: حسن مصطفوی، مشهد، دانشگاه مشهد، 1409ق.
کلینی، محمدبن‌یعقوب، الکافی، تصحیح: علیاکبر غفاری و محمد آخوندی، تهران، دارالکتب الإسلامیة، 1407ق.
گرامی، محمدهادی، نخستین مناسبات فکری تشیع، تهران، دانشگاه امام صادق (ع)، 1391ش.
مامقانی، عبدالله، تنقیح المقال فی علم الرجال، نجف، مطبعة المرتضویة، بی‌تا.
مجلسی، محمدباقر، بحارالأنوار الجامعة لدرر أخبار الائمة الأطهار، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، 1403ق.
_____________، ملاذ الأخیار فی فهم تهذیب الأخبار، تصحیح: مهدی رجایی و محمود مرعشی، قم، کتابخانه عمومی حضرت آیت‌الله مرعشی‌نجفی (ره)، 1406ق.
مددی الموسوی، سیدمحمدکاظم. "فرضیه‌ای درباره حمل روایات بر تقیه از منظر شیخ طوسی". فقه 21، 81(1393): 93-111.
مرشدلو، رضا، محمدعلی رضائی‌کرمانی و حسن نقی‌زاده. "بررسی نظریه محدث بحرانی پیرامون نقش حداکثری تقیه در تعارض أخبار". پژوهش‌های اصولی، 29(1400): 10-40.
مفید، محمدبن‌محمد، جوابات أهل الموصل فى العدد و الرؤیة، قم: کنگره جهانى هزاره شیخ مفید، 1413ق.
نجاشی، احمدبن‌علی، رجال النجاشی، تصحیح: موسی شبیری‌زنجانی، قم، مؤسسه نشر اسلامی، 1365ش.
نصرتی، علی، محمدحسن قاسمی، و سیدابوالقاسم حسینی‌زیدی. "واکاوی روش‌های رفع تعارض اخبار از دیدگاه شیخ انصاری. آموزه‌های حدیثی، 9(1400): 159-180. doi:10.30513/HD.2022.3131.1122
نیومن، آندره، دوره شکل‌گیری تشیع دوازده امامی: گفتمان حدیثی میان قم و بغداد، قم، شیعه‌شناسی، 1386ش.
هاشمی‌شاهرودی، محمود، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم السلام، قم، مؤسسه دائرة المعارف فقه اسلامی بر مذهب اهل بیت (ع)،1382ش.
همدانی، رضا، مصباح الفقیه، قم، المؤسسة الجعفریة لاحیاء التراث، 1376ش.
)