Document Type : Research
Authors
1 Ph.D Student of Quran and Hadith University of Tehran.
2 Professor, University of Tehran.
Abstract
The Book of Ġuluw (an introduction to the thoughts and beliefs of extremists “Ghulāt” in religion) by Nimatullah Salehi Najafabadi includes discussions on the date of formation of the exaggerating denomination, influential persons and events, and examines some hadiths that are suspected to be exaggerative. In this book, the author by expressing the activities of people like Abulḫaṭṭāb, has tried to show the intensity of influence of the extremists in the Islamic heritage and warn the readers about the exaggerative concepts in it, but it must be said that he has made some faults in his judgement like not paying enough attention to the validity and quantity of similar hadiths and the effect of refining hadith approaches on possible damages. Salehi Najafabadi offers some insights that are sometimes not generally comprehended, and historical reports on the subject are silent or sometimes is just one possibility alongside other possibilities and there is no definite reason to prove it, although some of his criticisms of some hadiths may be accepted, but in some cases like Imam Hossein›s knowledge of his testimony, the meaning of the Prophet›s illiterateness and the number of verses of the Holy Qur’an, he has supposed some hadith as an exaggeration and product of extremists which there is no sufficient reason for supposing them as an exaggeration and Secondly, its content is not a hadith narrated by just one person or seen in just one hadith that by rejection that single hadith the concept can be dismissed.
Keywords
ابن‌ندیم، محمدبن اسحاق، الفهرست، بیروت، دارالمعرفة، چاپ دوم، 1417ق.
ابن شهر آشوب، محمد‌بن‌علی، مناقب آل ابی‌طالب، قم، علامه، بی‌تا.
احسانی‌فر لنگرودی، محمد، «صحیحه هشام و شمار آیات قرآن»، فصلنامه علوم حدیث، 1388ش، ش51، ص 85-104.
اسفندیاری، اسکندر، پژوهشی دربارة طوایف غلاة تا پایان غیبت صغرا و موضع ائمه (ع) در این باب، بی‌جا، مرکز چاپ و نشر سازمان تبلیغات اسلامی، 1374ش.
اصغرپور، حسن، مجید معارف و خلیل پروینی، «روش‌های اختصاصی اهل بیت ع در تفسیر مفردات قرآنی»، فصلنامه مطالعات تفسیری، زمستان 1395ش، ش28، ص7-26.
پاکتچی، احمد، «حَدیث»، دائرة المعارف بزرگ اسلامی، تهران، مرکز دائرة‌المعارف بزرگ اسلامی، چاپ دوم، 1391ش.
پایگاه اطلاع رسانی دفتر آیه العظمی شبیری زنجانی: www.zanjani.net، تاریخ مراجعه: 3/6/98.
تستری، سید نورالله، احقاق الحق و ازهاق الباطل، بی‌جا، بی‌نا، بی‌تا.
تستری، محمدتقی، قاموس الرجال، قم، نشر اسلامی، چاپ دوم، 1415ق.
جمعی از نویسندگان، بازشناخت مبانی اصالت میراث حدیثی امامیه: مجموعه مقالاتی به مناسبت نخستین همایش «واکاوی اصالت میراث حدیثی شیعه»، به کوشش: حامد فرجپور، تهران، دلیل ما، 1397ش.
حسین‌پوری، امین، حدیث ضعیف (نگاهی به رویکرد قدمای شیعه)، قم، دارالحدیث، 1393ش.
حسینی شیرازی، سید علیرضا، اعتبارسنجی احادیث شیعه (زیرساخت‌ها، فرآیندها، پیامدها)، تهران، سمت، چاپ دوم، 1398ش.
حلی، حسن بن یوسف، خلاصة الاقوال فی معرفة الرجال، بی‌جا، الفقاهة، چاپ دوم، 1422ق.
خوئی، سید أبوالقاسم، معجم رجال الحدیث و تفصیل طبقات الرواة، بیروت، مدینة العلم، چاپ چهارم، 1409ق.
راغب اصفهانی، حسین بن محمد، المفردات فی غریب القرآن، بیروت، دارالمعرفة، چاپ پنجم، 1428ق.
رامیار، محمود، تاریخ قرآن، تهران، امیرکبیر، چاپ چهاردهم، 1393ش.
راوندی، قطب‌الدین، الخرائج و الجرائح، قم، مؤسسه امام مهدی (ع)، چاپ دوم، 1411ق.
زمخشری، محمود بن عمر، الکشّاف عن حقائق غوامض التنزیل، بیروت، دارالکتاب العربی، چاپ سوم، 1407ق.
سند، محمد، الاجتهاد و التقلید فی علم الرجال، قم، باقیات، چاپ دوم، 1437ق.
سید مرتضی، رسائل الشریف المرتضی، قم، دارالقرآن الکریم، 1405ق.
شبّر، سیدعبدالله، حق الیقین فی معرفة أصول‌الدین، قم، انوار الهدی، چاپ دوم، 1424ق.
شبیری زنجانی، موسی، کتاب نکاح، تقریرات درس حضرت آیت الله شبیری زنجانی 1382-1383، قم، موسسه پژوهشی رای پرداز، 1385ش.
صالحی نجف‌آبادی، نعمت‌الله، غلوّ (درآمدی بر افکار و عقاید غالیان در دین)، تهران، کویر، چاپ پنجم، 1397ش.
صدوق، محمد بن علی، امالی، ترجمه: محمدعلی سلطانی، بی‌جا، ارمغان طوبی با همکاری انتشارات فکراوران، چاپ دوم، 1390ش.
صفار، محمد بن حسن، بصائر الدرجات الکبری فی فضائل آل محمد (ع)، تهران، الاعلمی، 1362ش.
صفری فروشانی، نعمت‌الله، غالیان: کاوشی در جریان‌ها و برآیندها تا پایان سده سوم، مشهد، بنیاد پژوهش‌های اسلامی، چاپ سوم، 1391ش.
طباطبایی، سید محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، تهران، دارالکتب الاسلامیه، چاپ چهارم، 1362ش.
طباطبایی، سیدمحمدکاظم، تاریخ حدیث شیعه (1)، تهران، سمت، چاپ سوم، 1390ش.
طبرسی، احمد بن علی، الاحتجاج، بیروت، لبنان، مؤسسه الأعلمی، چاپ دوم، 1403ق.
طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان لعلوم القرآن، قم، مکتبة آیة‌الله مرعشی‌نجفی، 1403ق.
طبری، محمد بن جریر، جامع البیان عن تأویل آی القرآن، بیروت، دارالفکر، 1408ق.
طوسی، محمد بن حسن، اختیار معرفة الرجال، مشهد، دانشگاه مشهد، 1348ش.
ــــــــــــــــــــــــ، التبیان فی تفسیر القرآن، بیروت، دار الاحیاء التراث العربی، بی‌تا.
ــــــــــــــــــــــــ، رجال الطوسی، نجف، المکتبة و المطبعة الحیدریة، 1380ق.
ــــــــــــــــــــــــ، الفهرست، قم، شریف الرضی، بی‌تا.
ـــــــــــــــــــــــ، المبسوط فی فقه الامامیة، بی‌جا، المکتبة المرتضویة لاحیاء الآثار الجعفریة، 1351ش.
طهرانی، شیخ آقابزرگ، الذریعة الی تصانیف الشیعة، قم، اسماعیلیان، چاپ سوم، 1408ق.
طیب‌حسینی، سید محمود، درآمدی بر دانش مفردات قرآن، قم، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، چاپ دوم، 1392ش.
عاملی، حسین بن عبدالصمد، وصول الأخیار إلی أصول الأخبار، کربلاء، العتبة الحسینیّة المقدّسة، 1436ق.
علی‌بن‌حسین (ع)، صحیفه سجادیه به روایت ابن اشکیب، قم، مؤسسه فرهنگی مطالعاتی الزهراء(ع)، 1383ش.
عمادی حائری، سید محمد، بازسازی متون کهن حدیث شیعه (روش- تحلیل- نمونه)، قم، دارالحدیث، چاپ دوم، 1394ش.
غضائری، أحمد بن حسین، الرجال لابن الغضائری، قم، دارالحدیث، چاپ سوم، 1435ق.
غفاری صفت، علی‌اکبر؛ صانعی‌پور، محمدحسن، دراسات فی علم الدرایة (تلخیص مقباس الدرایة)، تهران، سمت، چاپ چهارم، 1393ش.
فخر رازی، محمدبن عمر، التفسیر الکبیر للأمام الفخر الرازی، بیروت، دار احیاء التراث العربی، چاپ سوم، بی‌تا.
فراء بغوی، حسین بن مسعود، تفسیر البغوی المسمی معالم التنزیل، بیروت، دار احیاء التراث العربی، 1420ق.
فیض کاشانی، محمدمحسن، کتاب الوافی، بیروت، دار احیاء التراث العربی، 1432ق.
قربانی زرین، رضا، «اصالت حدیث شیعه در موضوع مقامات ائمه علیهم السلام (نصب الاهی، علم موهوب و کرامات)»، رساله دکتری، دانشکده الهیات دانشگاه تهران، شهریور 1393ش.
قرطبی، محمد بن احمد، الجامع لأحکام القرآن، بیروت، دارالکتب العلمیة، 1408ق.
کرمی، محسن، «نگاهی تحلیلی به رفتار احمد بن عیسی در تبعید برخی از راویان»، فصلنامه دانش‌ها و آموزه‌های قرآن و حدیث، سال اول، تابستان 1397ش، ش1، ص65-81.
کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، تهران، دارالکتب الاسلامیة، چاپ پنجم، 1363ش.
ـــــــــــــــــــــــــــ، الکافی، قم، دارالحدیث، چاپ دوم، 1430ق.
گرامی، سید محمدهادی، نخستین اندیشه‌های حدیثی شیعه: رویکردها، گفتمان‌ها، انگاره‌ها و جریان‌ها، تهران، دانشگاه امام صادق (ع)، 1396ش.
گروهی از تاریخ‌پژوهان، تاریخ قیام و مقتل جامع سیدالشهدا (ع)، زیر نظر: مهدی پیشوایی، قم، انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره)، چاپ چهاردهم، 1394ش.
مازندرانی، محمدصالح، الکافی الاصول و الروضة ابوجعفر محمد بن یعقوب الکلینی و شرح جامع للمولی محمد صالح المازندرانی، تهران، المکتبة الأسلامیّة، 1388ق.
مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار الجامعة لدرر الاخبار الائمة الأطهار، بیروت، الوفاء، چاپ دوم، 1403ق.
محمّدی ری شهری، محمّد، دانشنامه امام حسین (ع) بر پایه قرآن، حدیث و تاریخ، قم، دارالحدیث، چاپ چهارم، 1389ش.
مرعشی نجفی، سید شهاب‌الدین، القول الفاصل فی الردّ علی مدّعی التحریف، قم، مکتبة آیة‌الله مرعشی نجفی، 1382ش.
مسعودی، عبدالهادی، وضع و نقد حدیث، تهران، سمت، چاپ چهارم، 1394ش.
مشکور، محمّدجواد، تاریخ شیعه و فرقه‌های اسلام تا قرن چهارم، تهران، کتابفروشی اشراقی، چاپ سوم، 1362ش.
مطهری، مرتضی، پیامبر اُمّی، تهران، صدرا، چاپ بیست و هشتم، 1394ش.
معرفت، محمدهادی، تاریخ قرآن، تهران، سمت، چاپ دوازدهم، 1389ش.
مفید، عبدالله محمد بن محمد، تصحیح اعتقادات الامامیة، بیروت، دارالمفید، چاپ دوم، 1414ق.
موسوی، سید احمد، إجماعات فقهاء الإمامیة: إجماعات الفقهاء المتقدمین، بیروت، شرکة الأعلمی، 1432ق.
مهدوی‌راد، محمدعلی، «تحریف»، دانشنامه جهان اسلام، جلد ششم، زیر نظر: غلامعلی حدّادعادل، تهران، بنیاد دایرة المعارف اسلامی، 1380ش.
نادم، محمدحسن، علم امام (مجموعه مقالات)، قم، دانشگاه ادیان و مذاهب، 1388ش.
ــــــــــــــــــ، علم غیب از دیدگاه عقل و وحی، قم، دانشگاه ادیان و مذاهب، 1395ش.
نجارزادگان، فتح‌الله، تحریف‌ناپذیری قرآن، تهران، مؤسسه فرهنگی هنری مشعر، چاپ سوم، 1394ش.
نجاشی، احمد بن علی، رجال النجاشی، قم، مؤسسه نشر اسلامی، بی‌تا.
نوری طبرسی، میرزا حسین، مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، بیروت، مؤسسه آل‌البیت (ع) لاحیاء التراث، چاپ چهارم، 1429ق.
نهاوندی، محمد بن عبدالرحیم، نفحات الرحمن فی تفسیر القرآن، قم، بعثت، 1428ق.
)